BuG 99 - Bericht uit het Gewisse 09-09-2008 Printversie (8p)

Niet te geloven: verpleegkunde, dienstencheques, emigratie

Plan Onkelinx verpleegkunde  wil afschaffing verpleegkunde A2.
Financiële audit dienstenchequesonderneming voor 2007 geschrapt.
Per dag emigreren 24 Vlamingen naar het buitenland en geen 67.

  
Meerjarenplan Onkelinx verpleegkunde  wil afschaffing verpleegkunde A2

Documentatie:  - Meerjarenplan Onkelinx in het Nederlands   In het Frans  van 28-08-08 (71kB)
                         - Brief aan de Nationale Raad voor Verpleegkunde i.v.m. werkgroepen - 29-08-08
                         - Dossier Werkgroep Promotie Verpleegkunde Vlaanderen tav Vandenbroeck, Van Ackere, Onkelinx, (4 MB)
                         - Verpleegkundeportaal met studenten verpleegkunde 1980-2008 per gemeenschap - BuG 95
                         - Witte woede gedeclasseerd op betoging 30 april 2008? - BuG 93
                         - Instroom en aantrek verpleegkunde - VDAB-studenten - Metro-artikels - BuG 96
                         - Barema's verpleegkunde en andere in de Non-Profit - Bug 98

Voor Onkelinx in haar  "meerjarenplan" voldoen gediplomeerde verpleegkundigen (de A2's) niet meer aan de behoefte van de patiënt en moeten ze verdwijnen. In de plaats daarvan dient een niet-verpleegkundige tussenkwalificatie te komen. Aan de huidige gebrevetteerde/gediplomeerde verpleegkundigen worden dan 'verworven rechten' toegekend maar er komen geen nieuwe gediplomeerde verpleegkundigen meer bij, zie Meerjarenplan Onkelinx. Zo zou de al jaren durende zusteroorlog tussen verpleegkundigen door een socialistische minister, op voorspraak van de Nationale Raad voor Verpleegkundigen, bloedig beslecht worden met de afschaffing van de A2-verpleegkunde. 

Hetzelfde scenario speelde zich negen jaar geleden af  toen de Nationale Raad voor Verpleegkunde haar boontjes te week legde bij de Groene Staatssecretaris Magda Aelvoet in 1999. De champagne werd al gedronken toen de Nationale Raad voor Verpleegkunde 'unaniem' de afschaffing verpleegkunde A2 besliste. Dat was evenwel zonder de (LBC-NVK)-waard gerekend die haar initiële positieve advies terugtrok omdat de vertegenwoordiger niet gemandateerd bleek. Als 'tussenkwalificatie' was er toen sprake van "verpleeghulp" (de ziekenhuisassistent was intussen ook al ten grave gedragen) en als tussenkwalificatie, later omgevormd tot zorgkundige, een hybride constructie zonder meerwaarde. Nu is het weer zover voor een volgende poging nu met een socialistische minister die vanuit de Franstalige beroepsorganisaties verpleegkunde gemakkelijker onder druk te zetten, ditmaal ondersteund door een groot verpleegdirecties uit een 59-tal instellingen die ondermeer  Minister Vandenbroecke en Van Ackere op hun standpunt proberen krijgen (zie dossier Dossier Werkgroep Promotie Verpleegkunde Vlaanderen (4MB) .Maar ook de Vlaamse beroepsorganisaties met ondermeer het NVKVV, die toch geacht wordt het belang van alle verpleegkundigen te vertegenwoordigen, ondersteunen deze operatie liquidatie verpleegkunde A2. Een cruciaal punt voor deze lobbygroepen is evenwel om de vakbonden buiten spel te zetten, en daar schijnen zij op het eerste zicht in te slagen. In het opzetten en uitwerken van het meerjarenplan Onkelinx zijn de vakbonden blijkbaar geen partij.
 
Beroepsorganisaties organiseren het tekort en niet de aantrek van verpleegkundigen

In het meerjarenplan zou het gaan om de aantrekkelijkheid van het verpleegkundig beroep. In feite zijn de verpleegkundeorganisaties al jaren bezig het tekort te organiseren, en komen ze, na de afschaffing van het A2 verpleegdiploma in een uitzichtloze en tekortsituatie terecht. Het is alsof  geneesheren-specialisten er zouden in slagen om het huisartsenniveau te degraderen en hen buiten de erkenning als geneesheer te zetten omdat anders een kwalitatieve geneeskunde niet meer kan gewaarborgd worden. Zo zouden ook de A2-verpleegkundigen kwalitatief tekortschieten en de verpleegkundige titel enkel voorbehouden worden voor Bachelor's en Masters. Het is hoog spel dat gespeeld wordt door de beroepsorganisaties voor verpleegkunde, in hun rug gedekt door de verpleegdirekties van een 59-tal ziekenhuizen en gezondheidsinstellingen. Uiteindelijk komen met deze reusachtige lobbycampagne en meerjarenplanretoriek de goede zorg en het welzijn van de patiënt op de helling en wordt de aantrek voor het verpleegkundig beroep het komende decennium pas goed in het gedrang gebracht.

Gediplomeerd verpleegkundige (A2): nu en in de toekomst goed voor Europese erkenning

Verpleegkundige A2 (gediplomeerd verpleegkundige) wordt sinds jaar en dag door Europa erkend. Het levert 40% van alle verpleegkundigen in Vlaanderen en in België en kan ook in de toekomst genieten van de Europese erkenning als Hoger Beroepsonderwijs naast de bachelor opleiding verpleegkunde (de A1-verpleegkundige). De Nationale Raad voor  Verpleegkunde en Minister Onkelinx maken zich sterk dat zij op basis van Europese regelgeving de A2-toegang verpleegkunde langs het Hoger Beroepsonderwijs kunnen blokkeren. Zij bedoelen in feite dat zij er alles aan zullen doen om daartoe te komen, zelf zonder vermende Europese dekking. De beroepsorganisaties hebben Minister Onkelinx ervan kunnen overtuigen om in deze actie de vakbonden uit te schakelen en het sociale overleg te annuleren, een nooit geziene machtsgreep van de corporatistische beroepsorganisatie op het Belgische overlegmodel. En de champagne wordt, zoals in 1999, al koud gezet.

Verpleegkunde studies 2008: hoogste aantrek ooit

Het geweldige potentieel bij jongeren, ondermeer bij de allochtonen, om langs het beroepsonderwijs een toekomstperspectief te krijgen als verpleegkundige en bij volwassenen die, ondermeer langs het project 600, zich kunnen upgraden tot verpleegkundige, wordt brutaal geannuleerd. In feite worden hiermee ook de huidige 50.000 gediplomeerde verpleegkundige in België ook gedeclasseerd. Hun diploma wordt gereduceerd tot een 'verworven recht'. Dat is de boodschap en het doel van het meerjarenplan dat Onkelinx, op voorspraak van de Nationale Raad voor Verpleegkunde en het NVKVV.

De Standaard van 29-08-2008  vat het als volgt samen: "Op de as 'kwalificaties' staat het voornemen om orde te scheppen in de soorten verpleegkundigen. Nu valt iedereen onder dezelfde noemer: mensen die een opleiding verpleegkunde volgden in beroepssecundair, degenen die een driejarige bachelor achter de rug hebben en de personen met een masteropleiding. Daar moet verandering in komen. Onkelinx wil ook de discussie aangaan of de opleidingen in het secundair onderwijs nog voldoen aan de behoeften van de patiënten. Dat zal dan een discussie worden met de deelstaten, want onderwijs is gemeenschapsmaterie. Vlaanderen brengt die studies onder in zijn nieuw 'Hoger Beroepsonderwijs' .(DS 29-08-2008)
 
De vakbonden, werkgevers en sociale overleg worden volledig uitgeschakeld

De vier actieterreinen van de minister zijn de volgende in het Meerjarenplan Onkelinx
   - Vermindering van de werklast en de stress
   - Kwalificaties
   - Verloning
   - Sociale erkenning en betrokkenheid in de besluitvorming

Het gaat hier in feite om een syndicale agenda en elk punt bouwt voort op de syndicale verworvenheden voor het geheel van de werknemers. De beroepsorganisaties van de verpleegkundigen willen nu  voordelen verwerven voor hun specifieke groep. Omdat zij weten dat bij de vakbonden de solidaire verbetering van alle werknemers voorstaat en harmonisering van de barema's binnen en tussen de welzijnssectoren, hebben zij het meerjarenplan en de uitwerking ervan voor zichzelf geclaimd op corporatistische basis. Na acht jaar Paars en 18 jaren Sociale Zaken zonder minister uit 'Katholieke' hoek acht men de tijd rijp om LBC-NVK als leidende vakbond in de Non-Profit te kunnen uitschakelen, en de syndicale discussie buiten het sociale overleg te determineren. Ooit zal toch eens terug een katholieke Minister voor Sociale Zaken komen in deze nog altijd door caritas gedetermineerde gezondheidszorg.

In vier werkgroepen zal elk van de actiepunten van haar meerjarenplan uitgewerkt worden maar enkel leden van de Nationale Raad voor Verpleegkunde mogen meewerken:  weg sociale partners, weg LBC-NVK, weg BBTK, nochtans de socialistische vakbond die haar politieke connectie blijkbaar niet ten volle valoriseert "Leden van de Nationale Raad, zowel werkende als plaatsvervangende, die willen deel uitmaken van een werkgroep, kunnen zich kandidaat stellen en dien hun eerste en tweede keuze op te geven." De vakbond eindelijk aan kant. Zie info-brief aan NRV van 29-08-08.

Zoals de hoofdverpleegkundigen tot hun scha en nadeel hebben ondervonden dat 'buiten de vakbonden' werken contraproductief is voor syndicale eisen, zo treden de beroepsorganisaties van verpleegkundigen in het gelid om zich als unieke gesprekspartner van Minister Onkelinx te laten gelden. Niet alleen zij, maar ook de verpleegkundigen zullen allicht ook hier van een kale reis thuiskomen. Maar het imago van het beroep wordt weer beschadigd en de aantrek terug op de helling gezet.
 
Aantrekkelijk maken van een beroep op het hoogste punt van haar aantrek

Onder het mom van het aantrekkelijk maken van het verpleegkundig beroep wordt (weer) de weg van de volledige destabilisatie van het beroep gekozen. En dit op een ogenblik dat zowel in de Franstalige als Vlaamse gemeenschap nog nooit zoveel jongeren en volwassenen voor het verpleegkundig beroep kozen. De inspanningen om in de toekomst de aantrek op peil te houden en te versterken moeten zeker blijven bestaan; Maar men mag niet blind zijn voor de impact en het effectieve resultaat van vorige plannen. Altijd maar weer de zogezegd kwalitatieve ondermaatsheid van de A2-verpleegkunde en het zelf georganiseerde  tekort in het licht stellen waar UZ Leuven blijkbaar een patent op heeft  is niet alleen contraproductief maar ook moreel verwerpelijk. 

Het is dank zij de A2-verpleegkunde en de volwasseneninstroom dat verpleegkunde na 2000 niet verder in crisis gekomen is en zich heeft kunnen herpakken. Zoals reeds meermaals aangetoond is het juist de poging geweest in 1999 om de toegang tot verpleegkunde langs het beroepsonderwijs op te heffen die tot een diepe crisis geleid heeft van de aantrek van verpleegkunde A1. Het project 600, voorgesteld door LBC-NVK, is daar een antwoord op geweest. Het project 600 is trouwens voor 80% zaak van verpleegkundigen A2. Annulatie van het opleidingsperspectief A2-verpleegkunde zou ook voor het project 600 de dood betekenen.  Misschien is dat zelfs een van de onderliggende bedoelingen van het meerjarenplan.

Een onderliggende agenda: betere betaling, enkel voor verpleegkundigen

Spreken over een tekort aan verpleegkundigen is nogal eens een liedje dat telkens gedraaid wordt als verpleegkundigen zich, los van de andere werknemers, financieel willen verbeteren. Zonder iemand een beter statuut te misgunnen is het van belang te zien dat verpleegkundigen zowel wat niveau van betaling als een carrièreperspectief de beter verdienenden zijn en een loonspanning hebben van 1.76, dwz tussen begin- en eindwedde de wedde stijgt met 76%. Bij de verzorgenden en lagere kwalificaties is deze loonspanning maar 41% en bij de hoofdverpleegkundigen 43%. Als er sprake zou zijn van betere betaling zijn het vooral de verzorgenden en de hoofdverpleegkundigen die aan de kassa mogen staan. Zie hierover de barema-BuG 98.

Bijkomende toeslag bij  door werkgever gevraagde urenwissel of bijkomende uren.

Dat wil niet zeggen dat er geen terechte eisen zijn voor alle werknemers, bv door de werkgever gevraagde onvoorziene bijkomende of gewisselde uren moeten voor een extra betaling in aanmerking komen: een wisseling van dienst of bijkomende uren die 48 uren voor de uit te voeren dienst worden overeengekomen kunnen bv voorwerp zijn van 25% toeslag, binnen 24 uren 50% toeslag en binnen 12 uur voor de uit te voeren dienst 100%. Maar dan niet enkel voor verpleegkundigen maar voor alle personeelsleden in dit geval. En uiteraard is dit een punt voor syndicaal overleg en niet voor de beroepsorganisaties.

Stemmingmakerij van verpleegkundige directies tegen de 'onbekwame' A2-verpleegkundigen

Het is niet de eerste keer dat de personeels- en verpleegkundige direktie van het UZ-Gasthuisberg zich laten gelden. In 1999 waren zij al, samen met hun verpleegkunde-scholen, mee voortrekkers in de poging de toegang voor A2-verpleegkundigen te versmoren. In de nasleep van het Non-Profit-akkoord van 2005 dat 7.400 extra normpersoneel opbracht voor de non-profitsectoren en de eindejaarspremie optrok tot 3/4 dertiende maand voerden zij een in hoofdzaak lokale petitieactie bij verpleegkundigen om het akkoord te boycotten. Nu zetten zij zich aan de kop van een mobilisatie van "gezondheids-en welzijnssector" met een dossier dat door de verpleegdirectie van een 59 instellingen is ondertekend. Gericht aan Minister Vandenbroecke, Van Ackere en uiteindelijk Minister Onkelinx wil men haar er toe te brengen de volgens hen onbekwame, technisch niet valabele en niet meer aan de verpleegbehoeften beantwoordende A2-verpleegkundigen declasseren en hen met een niet-verpleegkundige tussenkwalificatie te bedenken. Het meerjarenplan verpleegkunde is al een eerste verwezenlijking van dit lobbywerk.

Brief en dossier van de Werkgroep Promotie Verpleegkunde Vlaanderen (4 MB) met een volledig dossier ondertekend door een 59 directeurs verpleegkunde. "Nood aan instroom van studenten op Bachelorniveau in de verpleegkunde" zo luidt daarbij de cynische titel van het dossier omdat het tot doel heeft om deze instroom te Bachelor instroom te verhogen juist omwille van de door haar beoogde afschaffing van de toegang langs het Hoger Beroepsonderwijs verpleegkunde. Een eigengereide actie van de verpleegkundige directies om het sociale overleg te ontwijken en niet de discussie te moeten voeren op het niveau van de werkgeversorganisaties en de paritaire comités. Een werkwijze die er in essentie op gericht is de vakbonden buiten spel te zetten en langs de beroepsorganisatie en de Nationale Raad voor Verpleegkunde hun agenda politie door te drukken. En de officiële werkgeversorganisatie, het VVI, kan vanop de zijlijn toekijken en haar hganden in onschuld wassen. Zien hoever dit lobbywerk haar wil kan opleggen.

De OESO-cijfers voor België: 125.000 actieve verpleegkundigen is voor hen 6/1.000 inwoners.

Een volledige bespreking van het liquidatiedossierA2-verpleegkunde van Werkgroep Verpleegkunde Vlaanderen is in dit bestek niet mogelijk. Eén element pikken we er toch uit wat Vraag en aanbod betreft (blz 8): voortgaande op ziekenhuisgegevens van 2003, Bejaardenhomes van 1998 en Thuiszorg van 1999 in een publicatie van Jef Pacolet en Merckx  komt men uit op 92.974 actieve verpleegkundigen. Gegeven de evolutie van aantal bedden en de zorg, de verhoogde omkadering en de Sociale Maribel kan men uitgaan van een verhoging tot minstens 125.000 actieve verpleegkundigen in 2008 waarvan 50.000 verpleegkundigen A2-niveau (40%), dwz 12,5 verpleegkundigen op 1.000 inwoners in België. Het OESO-cijfer van 6 per 1000 inwoners voor België is een al reeds jaren bestaande onderschatting met meer dan de helft. Het is goed eens na te gaan wie die OESO-cijfers opmaakt en wie de aantallen voor België doorgeeft. In het verpleegdossier is dit evenwel geen aanleiding tot enige kritische opmerking. Wel wordt vastgesteld dat er "overwegend" bachelorverpleegkundigen werken in ziekenhuizen, 63% bachelor tegenover 37% A2-verpleegkundigen. Met deze 37% zitten de A2-verpleegkundigen evenwel dicht bij de 40% van hun aandeel in het algemeen, maar ze worden met deze zegging wel geminimaliseerd, en zoals verder in het dossier blijkt, gedeprecieerd, kwalitatief ondermaats bevonden, onbekwaam, niet aangepast aan de behoeften van moderne genees- en verpleegkunde. Een dossier dus waarmee de verpleegkundige directeurs hun medewerkers en vooral het verpleegkundige beroep zelf beschadigen. Het is een boemerang die in hun gezicht zal terugkeren.

*
*       *
  
Financiële audit dienstenchequesonderneming voor 2007 geschrapt.

Dienstencheques 2008: 1.112 miljoen € gemeenschapsgeld,
973 miljoen € van RSZ-werknemers en 127 miljoen € belastingsgeld.
De helft wordt evenwel besteed aan reeds bestaande tewerkstelling,
van de andere helft gaat maar 57% naar de lonen van dienstenjobs.
 In feite wordt slechts een kwart van de gelden doelgericht aangewend!

Documentatie: Technische fiche dienstencheques tot eind juli 2008
                        Evaluatieverslag Idea Consult over 2007  BuG 97
                        Audit Price Waterhouse Coopers over 2006, voor 2007 niet meer uitgevoerd - BuG 69
 
Iedereen die de dienstencheques met enige sympathie en/of kritische zin volgt kan nu wel de boeken sluiten en de zaken op z'n beloop laten. De waardevolle en verhelderende financiële audit van Price Waterhouse Cooper over de dienstenchequesondernemingen voor 2006 is voor 2007 niet hernomen. Onbegrijpelijk. Het is alsof men de controle op de Sociale Maribel in de Non-Profit (goed voor 700 miljoen €) zou afschaffen en zeggen, doe maar aan. Is de druk van de ondernemingen, zowel uit profit als non-profit  hoek, zo groot dat er geen  verder onderzoek naar het boekhoudkundig en economisch reilen en zeilen meer gewenst was. Legde het onderzoek van PWC en de conclusies die het toeliet, te veel pijnpunten bloot? En waarom volgt geen enkel universitair instituut dit 'sociale project' op. Er is geen voorgaande van tewerkstellingsproject waar zoveel sociale zekerheids- en belastingsgeld naar versluisd wordt. Het overstijgt het DAC, BTK-volume en Sociale Maribelvolume. Maar het marktmechanisme maakt de doelstellingen twijfelachtig en het resultaat onmeetbaar, zeker als de evaluatie en controle uitbesteed wordt aan commerciële ondernemingen, die dan nog, zoals bij Price Waterhouse Coopers, ontslagen worden van verder onderzoekswerk.

Niemand die dus nu weet of er een verbetering is van het uiterst lage jobrendement (57% volgens audit Price Waterhouse Cooper) en de extreme winst of overschot die gemiddeld 20% bedroeg in 2006. Pas in 2009 zal enig resultaat beschikbaar zijn als er al een nieuwe opdracht tot financiële doorlichting gegeven wordt. Het wachtten op de financiële rekeningen van de Nationale Bank is een maat voor niets omdat de dienstenchequesactiviteit niet in een aparte boekhouding moet ondergebracht worden. 

In 2008 1,1 miljard € cash vrijgemaakt voor dienstencheques als goedkoop betaalmiddel

Er wordt in 2008 voor meer dan 1,1 miljard € geld cash afdragen voor een tewerkstellingsplan waar meer dan de helft van de werknemers vroeger werk had (Idea Consult), waar maar 57% van het geld aan lonen van dienstenchequeswerknemers wordt besteed en waar volgens de laatste gekende cijfers 20% winst gemaakt wordt of overschotten die aan andere doeleinden besteed wordt (Price Waterhouse Cooper). Enkel een vierde van alle gelden gaan naar lonen van nieuw aangeworven dienstenpersoneel dat voor haar in dienst treding nog geen werk had. En dat aandeel zal in de toekomst al maar kleiner worden.

Men mag zich afvragen waarom het begeleidingscomité voor de dienstencheques met alle bevoegde ministeries en mét de sociale partners de financiële audit die in voor 2006 werd uitbesteed aan PWC niet voor 2007 heeft hernomen? Wie kan daar een een parlementaire vraag over stellen?

Gebruik dienstencheques gaat verder in stijgende lijn

Het gebruik van dienstencheques in juni 2008 laat zich aflezen in de afgifte van cheques door de ondernemingen aan Sedexo in juli 2008: het aantal ingebrachte cheques in juli 2008 is 6.175.105, het hoogste ooit, en met 698.113 benadert men de 700.000 gebruikers die ooit minstens 10 dienstencheques gekocht hebben sinds mei 2003 en met 1.994 de 2.000 actieve ondernemingen, want de niet-actieve worden na een jaar inactiviteit geschrapt.

Berekend voor de eerste 7 maanden van 2008 worden 66.057 jobs met dienstencheques betaald voortgaande op een gemiddelde jobtime van 60%. Zoals Idea Consult in haar evaluatierapport toepaste had de helft van deze werknemers voordien reeds een job, vraag is wat met de financiering van deze jobs is gebeurd, of is gewoon de financiering vervangen zonder jobcreatie en hoeveel omkadering is op dienstencheques gezet die ook door andere financiering betoelaagd wordt?

Voor een sanering van dienstenchequestewerkstelling

Ter afsluiten hernemen we de kernpunten voor een sanering dienstencheques zoals ook naar voor gebracht in het seminarie dienstencheques georganiseerd door het Steunpunt Armoede: Inleiding voor het Steunpunt Armoede

Controle over dienstenchequesactiviteit terug naar bevoegde sectoren
Betoelaging onder vorm van dotaties aan de respectievelijke PC's
Aanwending gemeenschapsgelden ENKEL voor lonen dienstenjobs
Enkel BIJKOMENDE jobs voor betoelaging in aanmerking laten komen
Materiële en logistieke kosten ten laste leggen van de gebruikers
Vorming en begeleiding kansengroepen op budget gemeenschappen

*
*       *

Per dag emigreren 24 Vlamingen naar het buitenland en geen 67

Documentatie: - Migratiebewegingen in het Vlaamse Gewest in de periode 1997-2006 (16 MB)
                        - Portaal immigratie, emigratie, schrapping, saldi, nationaliteit 2006 per gewest
                        - Overzicht immigratie 2006 per gewest
                        - Overzicht immigratie per nationaliteit 1991-2006 Vlaams gewest  

Het was weer verwarring troef, immigranten werden buitenlanders en emigranten Vlamingen: 110 buitenlandse binnenkomers per dag en 67 Vlamingen die vertrokken naar het buitenland. In die 67 is evenwel ook de buitenlandse emigratie meegeteld: 43  vreemdelingen vetrekken per dag uit het Vlaams gewest alsmede 24 Vlamingen van Belgische nationaliteit waar allicht zich ook enkele 'nieuwe' Vlamingen bevinden. Maar de indruk was op z'n minst gewekt dat er 67 Vlamingen, dwz 'oude Belgen' naar het buitenland vertrokken, ondermeer met de 'Vlaamse' familie die z'n pakken aan het maken om naar het buitenland te vertrekken. Van de 43 vreemdelingen die evenzeer elke dag hun valiezen maakten was geen sprake.

Beter is te spreken van immigranten, die van Belgische of vreemde nationaliteit zijn, en van emigranten die evenzeer van vreemde of van Belgische nationaliteit zijn. Met 'Vlamingen' werden in feite 'inwoners van Vlaanderen' bedoeld, als men naar de gebruikte cijfers kijkt. Zowel Vlamingen met Belgische nationaliteit als 'vreemdelingen' zijn vervat in gemiddeld 110 immigratie en 67 emigratie per dag.  Maar het beeld werd geschetst dat het ging om  immigratie vreemdelingen en daar tegenover de emigratie van Belgen naar en vanuit het Vlaams gewest. Brussel werd hier even gemakshalve weggelaten alhoewel daar ook een goed deel 'Vlamingen' tussen zitten.

Op 1 November wordt in België het Kenniscentrum Migratie actief. Misschien kunnen we dan echt met pensioen gaan.

Jan Hertogen, socioloog