BuG 111 Bericht uit het Gewisse 23-01-2009 Printversie (12p)  E-mail  www.npdata.be

Moslims in Antwerpen, een 2de kans voor 't Stad

1ste interculturele dialoogavond in een reeks van 6 over moslims in Vlaanderen en Antwerpen. Inleiding Jan Hertogen, socioloog, commentaar Selamet Belkiran van de Unie van Turkse Verenigingen,  in De Stroming, Antwerpen, 22/01/2009. Verdere info over de andere avonden, zie Dar-Es-Salaam, een organisatie van Motief VZW, ACW-Antwerpen, Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging, Antwerps minderhedencentrum De 8, Samenlevingsopbouw Antwerpen  Stad, Stad Antwerpen (Samenleven in diversiteit), Federatie van Marokkaanse Verenigingen, Internationaal Comité, Unie van Turkse Verenigingen,  Kerkwerk Multicultureel Samenleven en Vormingplus. 
  

Moslims, voor Antwerpen, een 2de kans.

Antwerpen draagt de beladen geschiedenis mee van een collaborerende administratie en een gewillige bevolking in de jodenjacht, het verzamelen en afvoeren van haar Joodse bevolking naar Mechelen en de deportatie vanuit de Dossin-kazerne naar Auschwitz die voor 96% van de gedeporteerden de dood betekende. Deportatie was een ticket naar de vernietiging. 66% van de Joodse Antwerpen ondergingen dit lot, in Borgerhout was dit 76%, in Deurne 74%, in Antwerpen centrumstad 63% (zie BuG 47). Een verhuis naar Brussel betekende een stijging van de overlevingskans met de helft, zij werden maar in 34% van de gevallen gedeporteerd.  

Het anti-semitisme was in eerste instantie gebaseerd op het anti-Judaïsme, dwz op basis van de godsdienst  - de Joden hebben Christus gekruisigd - Het was ook het sterkst aanwezig in de traditionele Katholieke (en Lutherse) milieus, al eeuwen lang ten andere,  en werd pas later door  het nationalisme en nationaal-socialisme opgepikt en verheven tot een ideologie die de vernietiging van de Joden nastreefde en organiseerde. De Joden werden niet alleen om godsdienstige redenen maar omwille van hun vermeende aard, hun luiheid, hun profiteren van de sociale systemen, hun onwil om te werken, hun bedriegen, leugenachtigheid, onbetrouwbaarheid, hun afwijking van de menselijke norm, hun onvermogen om tot echte mensen in alle waardevolheid uit te groeien gestigmatiseerd. De Joodse cultuur was niet compatibel met de 'westerse', de Antwerpse. Voor de nationaalsocialisten en ook voor vele katholieke en nationalistische Antwerpenaren waren zij een genetische afwijking waarvan men zich en mocht ontdoen. De analyse van Lieven Saerens over Vreemdelingen in een Wereldstad (geen toevallige veralgemenende titel), Een geschiedenis van Antwerpen en zijn Joodse bevolking (1880-1944) is de beste inleiding om Antwerpen te begrijpen in haar opstelling, haar houding, haar aversie, haar denigrerende houding tegenover moslims. Spreken over moslims in Antwerpen is spreken over de geschiedenis en uitdrijving van de joodse bevolking uit Antwerpen.

In de periode na de tweede wereldoorlog bleven de 'jodenbuurten' allicht een meestal onderkomen stadsdeel waarin zich vanaf de zestiger jaren meer en meer 'migranten' en vooral  Marokkanen zijn komen vestigen. Het is daarom niet toevallig dat in Borgerhout, Antwerpen-centrumstad en Deurne, de districten met de grootste jodendeportatie en nieuwe immigratie, het Vlaams Blok de kop heeft opgestoken. Het is de ironie van de geschiedenis dat door de Belgwording van de migranten het Vlaams Belang nu lik op stuk krijgt en daar het eerst de kop wordt afgehakt.

In tegenstelling tot de Joden die voor 1940 met 22.239 waren in Antwerpen, zijn de moslims in Antwerpen voor 75% Belg geworden, voor de joden was dat maar 5%. De moslims in Antwerpen zijn  momenteel met  76.148, dat is 3x zoveel als de joden voor WO II. De aanwezigheid van moslims, zoals joden, taalkundig toch, ook semieten - het Hebreeuws en het Arabisch zijn ten andere 'Semitische' talen - , is voor Antwerpen in dit historische perspectief, meer dan welke andere stad ook in België een confrontatie met een nog altijd onverwerkt verleden. In Nederland leidt de groeiende aanwezigheid van moslims in ditzelfde historische perspectief, tot een nog grotere weerstand. En dat heeft ook een historische grond. In Nederland werden van de 120.000 aanwezige joden er 105.000 gedeporteerd omdat de administratie en het gerecht zich onderschikte aan de Duitse autoriteit, zij voerden de Duitse verordeningen uit, ook wat jodenvervolging betreft. In België bestond die onderschikking niet en moesten de Duitsers zelf hun razzia's doen samen met de collaborateurs. In Antwerpen, waar vele ambtenaren en politiemannen in het verzet traden, staken ze de Duitse autoriteit evenwel een handje toe. Daarvoor heeft jullie burgemeester zich recent verontschuldigd maar kreeg lik op stuk van de nationalist bij uitstek Bart De Wever. Wie deze achtergronden niet onderkent kan geen inschatting of analyse maken van de 'moslims in Antwerpen', van deze nog altijd als 'volksvreemde' elementen ervaren inwijkelingen en van wat ik de droesem van het nationaalsocialisme, vooral ook in Antwerpen noem. Met de moslims (en de Marokkanen) krijgt 't Stad een 2de kans.

Maar de geschiedenis herhaalt zich nooit. Door de gestage ingroei van vreemdelingen, de nieuwe Belgen en het nageslacht ven 'echte' Belgen met als grootste en zichtbaarste groep de Marokkanen en daarbinnen nog de Marokkaanse jongens, - de Nederlanders, behalve Jorgen Raymann, worden er gek van - krijg je het fenomeen dat juist deze Marokkaanse jongens de spiegel vormen van de Antwerpse mentaliteit, van datgene wat ook de Antwerpenaar in België al of niet terecht een zekere arrogante, betweterige inkleuring geeft. Door de (historische) aversie tav de 'vreemdeling' die enigszins in de genen van de 'Antwerpenaar' is ingebakken kijkt hij naar zichzelf in de spiegel van de 'Marokkaanse jongens' en hun 'Antwerpse' mentaliteit. Ze zijn de 'nieuwe Antwerpenaar' bij uitmuntendheid. Het zijn de 'mietjes' die naar de 'pietjes' kijken en die zich wederzijds opjagen in wat ze zien. Dat maar als vrijblijvende bedenking - men heeft mij ervoor gewaarschuwd dat een Antwerpenaar, en zeker de Antwerpse Marokkaan, hiermee niet zou kunnen lachen. De zin voor ironie gaat bij het vooroordeel nogal eens verloren. Als men in de werkelijkheid de ironie ziet kan men ermee leven, als men in de ironie de werkelijkheid ziet dan gaat het mis.

Moslims in Antwerpen, hoeveel kwamen er, zijn er en zullen er zijn?

Omdat Antwerpen een verre afstraling is van Brussel, , ook al zal het nooit de rol en uitstraling van Brussel kunnen evenaren ook al zijn  het beiden 'Brabantse steden', vertrekken we van een algemeen beeld van de moslimaanwezigheid in het Brusselse gewest en in Antwerpen in 1990, 2005 en 2020. 

Wie is moslim? Moslim wordt, zoals in Nederland tot 2004, berekend vanuit de etnische achtergrond, dwz de aanwezigheid van moslims in het (referentie)land van afkomst wordt lineair toegepast op de inwoners van vreemde afkomst in België. Dit is een 'statistische' operatie en geen inhoudelijke band die gelegd wordt tussen godsdienst, entniciteit en nationaliteit, de klassieke truc om een gehele bevolkingsgroep op basis van godsdienst te stigmatiseren, te onderdrukken en uit te sluiten. 

In Nederland werd een reductie% toegepast op de volgende generaties (zie artikel over CBS-onderzoekl), en vanaf 2005 wordt het aantal berekend op basis van een enquête. De % van godsdienstigheid werden overgenomen van de CIA-database The World Fact Book. Deze gegevens werden toegepast op de berekening van het bevolkingsaantal per nationaliteit van vreemde afkomst, dwz het aantal vreemdelingen op bepaalde datum, vermeerderd met het aantal Belggeworden vreemdelingen na 1980 en het geboorte en migratiesaldo van deze nieuwe Belgen. Deze methodologie werd berekend op Belgisch niveau en toegepast op het lokale niveau gezien Belgwording/geboorte en overlijden binnen één nationaliteit globaal gelijklopend is, ongeacht gewest of gemeente, behoudens bewijs van het tegengestelde, en dat is vooralsnog niet gebeurt. Evenmin als een technisch-wetenschappelijke bespreking van onze methode. Men heeft zich tot nu toe beperkt tot een voetnoot van 10 regels in Demografisch rapport 2007, hfst 7, voetnoot 2 waarin men blijk geeft niets van de methode te begrijpen. We gaan dus voort op de enige wetenschappelijke methode die momenteel bestaat, binnen de aangegeven beperkingen, om op het lokale niveau het aantal inwoners van vreemde afkomst te schatten. 

Voor 2005 zijn de bekend. Een 29,6% inwoners in Antwerpen zijn van vreemde afkomst, waarvan 12% ingeschreven vreemdelingen, 13,5% nieuwe Belgen en 4,1% geboorte- en migratiesaldo van de nieuwe Belgen na hun Belgwording. Voor Brussel is dat 56,5% van vreemde afkomst, waarvan 30,2% nieuwe Belgen en nazaten. In Brussel is op 45 jaar 50% van de bevolking getransformeerd van autochtoon naar allochtoon. 

Naar de toekomst toe kunnen vele scenario's uitgetekend worden. Nog voor de officiële bevolkingsprojectie 2007-2060 gepubliceerd was hadden wij een bevolkingsvooruitzicht tot 2020 gereed voor een interview in Brussel Deze Week. Globaal kan men stellen dat de aanwezigheid van de vreemdelingen in Brussel en Antwerpen verdubbeld is op 15 jaar tijd tussen 1990 en 2005 en dat de komende 15 jaar er nog een groei zal zijn met 40% in Antwerpen en 35% in Antwerpen, rekening houden met de aangroei vreemdelingen en met het geboorte- en migratiesaldo van de nieuwe Belgen. In Antwerpen zou in 2020 42,4% van de bevolking van vreemde afkomst zijn, in Brussel 3/4.

Als we de eigen prognose in Brussel, 1.100.000 inwoners in Brussel vergelijken met de 1.200.108 van de officiële projectie, wetende dat de bevolkingsaangroei vooral langs migratie zal gebeuren, is de npdata-prognose eerder voorzichtig. Ook voor Antwerpen toont de bevolkingsevolutie in 2007 reeds een sterkere dan voorziene stijging aan. De hypothese van het stabiel aantal vreemdelingen in Antwerpen wordt in 2007 in feite al doorprikt: er is een groei van de bevolking met 2,03 %, enkel door nieuwe vreemdelingen en een afname van de Belgen met 0,77% zodat de globale bevolking in Antwerpen in 2007 stijgt met  1,26%, tegenover 1,08% in 2006 en 0,88% in 2005. Zie fiche met Aangroei vreemdelingen 2007 Antwerpen - Tabel groot
  

  
In Antwerpen zal in 2020 het aantal inwoners van vreemde afkomst 42,4% bedragen, in  Brussel 75%. Het aandeel 'oude Belgen zal dus verder dalen tegen 2020 tot 57,4% in Antwerpen en 25% in Brussel. Maar tegen dan is er geen sprake maar van oude en nieuwe Belgen, autochtonen en allochtonen, dat begrippenkader zal tegen dan verdwenen zijn en de extreemrechtse politieke vertegenwoordiging geminoriseert. In 2020 zal er, zoals in Rotterdam met Ahmed Aboutaleb, en Amerika met Obama, een Marokkaanse burgemeester aan het hoofd staan van een schepencollege dat voor de helft uit allochtonen zal bestaan. Dat is de enige werkelijkheid en het is niet alleen domheid dit niet te zien, het is maatschappelijke, sociale en individuele schade aan het enige  'eigen volk' dat alsmaar meer divers zal zijn. Het is tevens een onnoemelijk politiek energieverlies geweest op dezelfde wijze als het nationaalsocialisme zonder perspectief was en een van donkerste bladzijde uit de geschiedenis geworden is. 

  
Veel meer dan de Turken, die vroeger dan misschien gedacht tot de Europese Unie gaan behoren, zijn de Marokkanen de grootste en daarom meest zichtbare groep inwoners van vreemde afkomst in België. Zij zijn mede door de voortdurende en blijvende (volgmigratie) nog altijd een van de sterkst groeiende nationaliteiten naast de Oost-Europeanen die hun weg vooral naar Brussel maar ook rechtstreeks of onrechtstreeks langs Brussel, naar Antwerpen vinden. De positie van de Arabisch Europese Liga is niet voor niets in Antwerpen een belangrijke waardemeter voor de mate waarin de migratie en de aanvaarding van het 'vreemde' in z'n eigenheid, z'n dynamiek en potentieel al gebeurd is. Marc De Vos van het Itenera-instituut staat hier nog aan het begin, ook al denkt hij de eindconclusie al te kunnen maken, zie Gaza-protest in België, of de nood van gemeenschappelijk burgerschap.
 

  
Tegen de achtergrond van de evolutie van nieuwe emigratie, geboorte bij vreemdelingen en bij nieuwe Belgen is het aandeel van moslims in Antwerpen en Brussel stijgend, van de huidige 16,6% in Antwerpen tot 23,8% in 2020, en van 25,5% in het Brussels gewest in 2005 tot 33,8% in 2020 en dit in een eerder voorzichtige inschatting van de immigratie de komende 15 jaar. In Antwerpen is het aantal moslims op 15 jaar tijd verdubbeld en het zal de komende 15 jaar in Antwerpen met 50% stijgen, in Brussel met 30%.

Uitgangsgegevens voor de berekening van het aantal moslims

% moslims in referentieland van afkomst, voorzover beschikbaar in de CIA database. Voor andere landen in een bepaald continent wordt een gemiddelde genomen. Voor immigratie vanuit Frankrijk wordt b.v. het in Frankrijk aanwezige % genomen, er van uitgaande dat ook moslims met de Franse nationaliteit naar België verhuizen. Er is geen rekening gehouden met al of niet praktiseren of nog aanhangen van het geloof. Wie betere of exactere gegevens heeft mag ze altijd aan de orde stellen zodat de berekening kan verfijnd worden. Tabel groot.
   

Opvallend is de relatief lage islam-aanwezigheid in het Verenigd-Koninkrijk, 2,7% en de USA, 0,6%.
 
Wie zijn nu die 16,6% moslims in Antwerpen, van welke nationaliteit.

Voortgaande op het aantal inwoners van de hoger vermelde landen in Antwerpen wordt berekend wat het aantal moslims is per nationaliteit van afkomst. Marokkanen met 62% en Turken 26% vormen samen al 88% van de moslimaanwezigheid in Antwerpen. Marokkanen zijn daarbij dus meer dan dubbel zoveel aanwezig als Turken. Pakistan is op grote afstand de tweede 'kleinere' groep met 1,96% en Tunesiërs 0,8%. De etnische achtergrond van alle andere moslims bestaan uit kleine procentuele fracties maar in aantal zijn Algerijnen, Indiërs, Bosniërs, Arabische Joden (voorzover in de zelfde mate aanwezig in België als aanwezig in Israël), Kongo en Macedonië toch telkens met meer dan 100 aanwezig in de Antwerpse samenleving. Als de moslims echt integreren in België en in Vlaanderen hebben ze aan 3 personen genoeg om een vereniging te vormen voor een (godsdienst)activiteit van hun keuze. 
  

  
Moslim-nationaliteiten die meer dan gemiddeld in Antwerpen aanwezig zijn

Als binnen elke nationaliteit het aandeel berekend wordt van gewesten en van Antwerpen ontstaat een beeld van he relatieve belang van Antwerpen per nationaliteit.

Israëliërs  voorzover ze de Israëlische bevolking met hun aandeel Arabische Israëliërs weerspiegelen wonen zij voor de helft in Antwerpen. Verder India met 29,5% van alle Indiërs, Bosnië, Pakistan 20,6%, Kroaten, Macedoniërs en Marokko waarvan 14,3% van alle in België wonende Marokkanen in Antwerpen wonen. Deze landen en hun % moslims wonen meer dan gemiddeld in Antwerpen. 12% van alle inwoners van vreemde afkomst in België wonen in Antwerpen.
  

Vergelijking Nederlandse en Belgische situatie naar gewest en voor Antwerpen

De gegevens voor Nederland komen uit de CBS berekening van 2004, die van npdata slaan terug op 2005. De methodologie van npdata is gelijklopend met de Nederlandse methodologie die evenwel een reductiefactor invoert voor 2de en 3de generaties uit Marokko, Turkije en andere landen. Het meest opvallende gegeven is de grotere diversiteit in Nederland, dus grote 'minderheden' onder de moslims en een evenwicht tussen Marokkaanse en Turkse afkomst, in totaal 66% of 2/3 van de Nederlandse moslims. In België vormen de Marokkanen de helft van het moslimpubliek, in Brussel en Antwerpen 2/3. Turken zij  voor 30% aanwezig onder de moslims in België, in Brussel 21% en een kwart in Antwerpen. Marokkanen en Turken samen vertegenwoordigen 82% van de moslims in België en 88% in Antwerpen. Tabel groot

  
Maar zijn de moslims in Antwerpen (en elders) welk gelijk bediend?

Maar zij de moslims in Antwerpen en elders wel gelijk bediend, worden zij zals godsdienst op dezelfde wijze gesteund als de andere religies en levensbeschouwingen. Is er wel sprake van scheiding tussen Kerk en Staat als de Staat haar grondwettelijke verplichtingen t.a.v. van de islam niet na komt? 

De grondwet heeft elke cultus/eredienst, op grond van gelijkheid geplaatst (zie Patrick De Pooter): 

- alle cultussen zijn vrij 
- alle cultussen zijn onafhankelijk van de openbare macht 
- alle cultussen zijn gelijk.

Praxis: Sommige erediensten zijn  door de staat erkend, zij krijgen voordelen die niet erkende godsdiensten niet krijgen, dat is geen ongelijkheid. Dat zou wel het geval zij indien de materiële steun beperkt zou zij tot één bepaalde eredienst. Het Belgische systeem is op dat vlak uniek: absolute gelijkheid tussen godsdiensten met een ssyteem van privileges voor de erkende godsdiensten.

Reden: Het morele en sociale nut dat aan bepaalde religies wordt toegekend, de bijdrage die zij leveren tot het algemeen belang en de diensten die zij bieden aan de bevolking, ter bevestiging van het openbaar belang. Deze religies worden volgens de grondwetgever beschouwd als de beste garantie voor het behoud van de (bestaande) sociale orde, voor de eerbied voor het gezag en de bevordering van de publieke moraliteit en zelfs voor het respect van de privé-eigendom.

De Islam is sinds 1974 erkend als godsdienst in België. Er kan dus nagegaan worden in welke mate de materiële gelijkheid is gerealiseerd in de bejegening van de islam naast de andere godsdiensten en het georganiseerde lekendom. 

Er is grondige en gedegen wetenschappelijk onderzoek hiernaar geweest, ondermeer door Jean-François Husson en Patrick De Pooter, en beide heren beseffen best dat er ten gronde wat mis gegaan is en mis gaat in de gelijke bejegening van godsdiensten. Het is alleen hoogst eigenaardig dat de toepassing van de (grond)wettelijkheid en de feitelijkheid gedurende 35 jaar is geblokkeerd en de scheiding Kerk en Staat is genegeerd door de overheid door de Islam niet gelijk te behandelen, dwz er is een actieve tussenkomst geweest die nog altijd voortduurt om de Islam in haar gelijke rechtspositie te miskennen, te discrimineren en te benadelen. 

Het doel van de staatssteun wordt hierdoor in z'n tegendeel omgezet: in plaats van aanhorigheid, respect voor de moraal te bewerkstelligen degradeert de staat zichzelf tot onbetrouwbaar, in tegenspraak met de grondwet en de wetten. De recente acties van de gemeenschappen om het falen van de staat te compenseren voor wat de erkenning en de steun van de moskeeën betreft  is een doekje tegen het bloeden en bevestigt het totale anachronisme van deze voortdurende staatsinmenging in een essentieel gebied van het persoonlijke leven. 

Als de staat de godsdienst miskent als een fundamenteel burgerrecht, de islam ongelijke behandelt en financieel monddood maakt, dan ondermijnt de staat zelf de basis van het vreedzame samenleven van alle burgers. In feite legitimeren zij het racisme dat een logische gevolg is van de uitsluiting van overheidstussenkomst van de bij grondwet voorziene voordelen. De feitelijke erkenning van de godsdienst en de islam in al z'n onderdelen is de voorwaarde sine qua non waarzonder integratie, gelijke behandeling in werk, onderwijs, sociale huisvesting enz niet mogelijk is. 

De gelijke behandeling van de godsdiensten moet blijken uit de gelijke materiele steun. En daar zullen we even de aandacht op richten.

Er zijn drie niveau's om steun aan de godsdienst te onderzoeken:

1. Op het niveau van de materiele steun verbonden aan de grondwettelijke erkenning als godsdienst. Het betreft de Centrale organisaties, de Bediening, de levensbeschouwelijk uitzendingen op radio en TV, de aalmoezeniers en vertrouwenspersonen in ziekenhuizen, gevangenissen enz, de huisvesting, infracstructuur op gemeentelijk, provinciaal en gewestelijk vlak enz...
2. Het godsdienstonderwijs of moraalonderricht in de scholen
3. De onrechtstreekse steun door erkenning en betoelaging van religieus verbonden dienstverlening in het onderwijs, het verenigingsleven, de gezondheids- en welzijnszorg, de belangenverdediging van werkgevers en werknemers enz. om nog te zwijgen van de politiek. Het betreft hier de zogenaamde verzuiling, die meer levend is dan ook.

Het is opvallend dat de nogal wat tegenstanders van de verzuiling altijd de status-quao hebben in stand gehouden en de feitelijke exclusie van de islam mede hebben bewerkstelligd. Hun opstelling is fundamenteel in tegenspraak met de vrijheid van godsdienst, de gelijke behandeling ervan en de scheiding kerk en staat, dwz de staat die (nog altijd) exclusieve stelt tav de godsdienst en hiermee het racisme en maatschappelijke uitsluiting van een hele bevolkingsgroep legitimeert. 

Enkel over het eerste niveau, de 'grondwettelijke steun' zijn accurate en actuele cijfers ter beschikking, van het 2de, het onderwijs dateren de laatste cijfers van 2000 en wat het 3de niveau betreft is er voor alsnog geen inventarisatie gemaakt.

Doordat in Antwerpen (en Brussel) in aantal en procenten het grootste aantal moslims leven heeft de uitsluiting van materiele steun daar ook de grootste impact. Een oplossing en in rechte stelling van de islam dient dan ook noodwendig vanuit Antwerpen te gebeuren in samenspraak met Brussel.

Uitgaven overeenkomstig grondwet en het godsdienstonderwijs in 2000

In 2000, nog niet zo lang geleden dus, werd voor de bediening van de Islam 0,3% van het totale budget uitgetrokken. Als gelijke behandeling van de Islam als erkende godsdienst kan dat tellen. Het is stuitend om deze feitelijkheid af te meten aan de bedoeling van de Staat en de grondwetgever om de godsdienst in haar maatschappelijk nut te bejegenen en positief te sanctioneren. De grondwet stelt geen enkele formele voorwarde om tot een ondersteuning in de feite over te gaan. Alle blokkades en bijkomende voorwaarden zijn politiek en ideologisch gekleurd en kwamen en komen er op neer de grondwet te schenden. Hetzelfde kan men zeggen over het godsdienstonderwijs.

Tot 1990 was het mogelijk om binnen het kader van het katholieke onderwijs islamonderwijs aan te  bieden zodat toen in de behoefte kon voorzien van vele ouders en kinderen om binnen het grootste religieuze net het eigen islamonderricht te krijgen. Het is een onderhands (politiek) akkoord gewest van behoudsgezinde bisschoppen en Minister Onkelinx om de mogelijkheid van Islamonderwijs binnen het katholieke net uit te sluiten in de hoop dat de allochtonen zich (massaal) naar het publieke net zouden keren. Dat heeft anders uitgepakt. De Amazir (nogal eens aangduid als ' Berbers') hebben de historische ervaring zich soepel aan te passen aan elke (ideologische) kronkel. Niet voor niets is Sint-Augustinus de zoon van een 'Berberse' moeder en was, in tijden van Romeinse onderdrukking het merendeel van de Amazir katholiek. Voor Amazir-Marokkanen (3/4 van he totaal aantal Marokkanen in België) is deelname aan het katholiek onderwijs een klein beetje thuiskomen in hun eigen geschiedenis. Noot: - het integreren van essentialia van de 'Berberse', Marokkanse, en Turkse geschieden (e.a.) in het geschiedenis- of samenlevingsonderwijs zou iedereen ook al een goede stap verder brengen en de samenleving.

Dat doet evenwel niets af dat een opportunische katholiek-socialistische politiek er voor gezorgd heeft dat de laatste 18 jaar een echte diaspora gebeurd is zonder veel toegift vanwege het katholieke onderwijs en zonder ondersteuning voor uitbouw van een eigen islamnet. Het ombouwen of feitelijk op gelijke basis behandelen van alle religieus (en de moraal) in het katholieke net is zeker voor Antwerpen Brussel een perspectievevolle optie. Door terug te grijpen naar de toestand voor 1990 kan men haaraan tegemoetkomen. Anders is de uitbouw van een islamnet de enige optie.

 Besteding aan godsdiensten volgens grondwet en langs onderwijs in 2000

Alle volgende cijfers komen uit de rapporten van Jean-François Husson, Oracle ( Observatoire des Relations Administratives entre les Cultes, la Laïcité organisée et l'Etat), nu actief in Cifop een vormingsinstituut en oud-medewerker van Minister van financiën Maystadt van wie hij indertijd de opdracht kreeg eens uit te zoeken hoe het met de financiering van de godsdiensten stond in België. Het heeft hem niet meer losgelaten en hij zal kortelings een update publiceren van de uitgaven 2008 aan religies.
 
In 2000 werd in totaal 23,4 miljard BEF of 570,9 miljoen vrijgemaakt op de diverse overheidsbegrotingen (federaal, gemeenschappen, gewesten, provincies, gemeenten) om uitvoering aan de grondwet en de wet te geven die de volledige gelijke behandeling waarborgt aan alle erkende godsdiensten.

Het godsdienstonderwijs slorpt een goede helft op van de overheidssteun 290,9 miljoen € , 248,8 miljoen € of 43,6% betreft 'lopende' uitgaven verbonden aan de grondwet (pensioenen inbegrepen),het godsdienstonderwijs en over 31,1 € miljoen € is het detail verder te exploreren in het CRISP-rapport. Salarissen en pensioenen voor 18,8% enerzijds en de steun aan de infrastructuur en werkingskosten met 18,4% anderzijds vertegenwoordigen samen meer dan 1/3 van de totale overheidsuitgaven aan godsdiensten en lekendom. 
   

    
'Grondwettelijke' uitgaven aan religies en lekendom in 2000 per cultus

Als de bedragen uitgezet worden over de verschillende cultussen laat de verdeling van wat genoemd wordt de aan de grondwet verbonden uitgaven aan erediensten en het lekendom een bedrag zien 0,6 miljoen € voor de islam in 2000, of 0,3% van het daarvoor voorziene budget. In het onderwijs is de islam manifester aanwezig met 19,2 miljoen € voor imans of 6,6% van het onderwijsbudget voor godsdienstonderwijs. De 'katholieke' uitgaven voor grondwettelijke uitgaven is 89,5%, voor onderwijs 68%. Dit laatste komt doordat de klassen voor katholiek onderwijs veel groter zijn dan voor de andere godsdiensten.  De 6,6% uitgaven voor islamonderwijs slaan dan in feite op een veel kleiner aantal studenten terug dan bij hij katholiek onderwijs. Interessant zou zijn te weten hoeveel leerlingen elk van de godsdiensten volgen en de spreiding ervan per leerjaar en richting. Misschien zijn die cijfers voor Antwerpen beschikbaar? 

Zonder hier verder op in te kunnen gaan wordt een cijfer genoemd van 15% van de moslimkinderen die feitelijk  in het reguliere onderwijs islamonderricht krijgt. Hiermee staan we ver van de bedoeling van de grondwet.

 
Detail van grondwettelijke verplichtingen tav gelijke (materiële) behandeling godsdiensten

Tussen 2000 en 2005 is er een verhoging geweest van 0,3% tot 6,3% van de aan de grondwet verbonden kosten  voor de islam , op zich een fenomale verhoging met factor 21, die meer zegt over het verleden dan over de toekomst. Gedurende een kwarteeuw tussen 1974 en 2000 is de islam om 'politieke' redenen uitgeschakeld, heeft de staat  zich actief ingezet om de islam ongelijk te behandelen, die vraag en de gevolgen zal men nog enkele jaren meedragen.

Positief is dat wat 'bediening'  (traitements) betreft 4,8% van deze gelden de islam betreffen, op Belgisch niveau niet ver af van de 6% moslims in België, maar dat is allicht niet de goede meter, want zijn er nog 85,1% 'katholieken'? En hoe zit het als men verder op lokaal niveau, van de Brusselse gemeenten en Antwerpen gaat kijken. Ook het centraal orgaan kan met 1,2% maar minimaal functioneren maar het grote verschil schuilt in de ondersteuning van de infrastructuur. De moslims moesten het in 2005 doen met een schamele 0,3% van het totaal door gemeenten, provincies, gewesten en gemeenschappen voorziene budget van 122,8 miljoen €, zodat zij alles samengenomen zij slechts 2,9% van het aan de grondwet gekoppelde budget toegewezen kregen.
   

  
In een andere optiek werd door elke inwoner in België 17,4 € bijgedragen voor de katholieke godsdienst en 0,6€ voor de islam, of 29 keren minder. Is de islam 29 keer minder aanwezig in de bevolking dan de katholieke godsdienst.

Enkele gedachtegangen tot besluit

Elke mens bezit een zekere voorkennis, een intuïtief beeld, een buikgevoel. Op de korte tijd dat ik het thema geëxploreerd heb, en ik ben geen 'specialist', ben ik van de ene verbazing in de andere gevallen. Vooral de degelijkheid van de analyse, de cijfers, de bekendheid met het probleem van de specialisten en van de andere kant de ontiegelijk kleine  aanwezigheid van islam in het Belgische betoelaagde landschap, en de tegenspraak daartussen heeft verrast en in feite geshockeerd. Hopelijk zijn hier enkele mensen die zich in dit thema verdiepen en de geschiedenis mee recht doen spreken door de gelijke behandeling van godsdiensten recht te trekken en elk kind de gelegenheid te geven, ongeacht het net, in islamonderwijs door eigen bedienaars.

Als socioloog ben ik geacht specialist aan te geven welke weg men kan/dient te volgen om effectief de verandering te krijgen die men wil, en dit op een opportunistische wijze, dwz gebruik makend van de krachtsverhouding, de mobilisatiekracht en niet te vergeten de budgetten die voorliggen. In welke mate zal de aantrek van traditionele godsdiensten afkalven en in welke mate zal die van de islam stijgen? De budgettaire inkrimping zal vooral bij de katholieken de effectieve neergang van hun aantal gelovigen evenwel niet volgen, ondermeer omwille van de pensioenlast en de vervanging van priesters door leken, het cultureel erfgoed en de infrastructuur, enz. Maar er zal hoe dan ook meer ruimte vrijkomen die de budgettaire discussie zal ontlasten. Dat zal geen automatisme zijn omdat vele budgetten lokaal verbonden zijn en voorwerp zullen uitmaken van politiek gebatter. Zoals  gewesten de erkenning de religieuze infrastructuur hebben overgenomen, zo kan ook hier op gewest en gemeenschapsniveau, maar liefst nog op het federale niveau een wettelijk kader gecreëerd worden van 'restitutie' , van herstel van wat in het verleden niet is gedaan en waarvan de schade door de moslimgemeenschap maar ook door de gehele samenleving gevoeld wordt. 

De wetgever heeft geoordeeld dat door de erkenning van godsdienst, ook de islam vanaf 1974 " de beste garantie is voor het behoud van de (bestaande) sociale orde, voor de eerbied voor het gezag en de bevordering van de publieke moraliteit ". Oogst men door de negatie van islam, nu niet wat men zelf gezaaid heeft. Kan ook hier geen herstelbemiddeling opgezet worden waar het slachtoffer erkend wordt in de schade die hij geleden heeft en de 'dader' dwz de overheden op alle niveaus, de verantwoordelijkheid neemt en actief, ook financieel het herstel bewerkstelligt. De problemen die decennialang gewogen hebben en nog wegen op de tot standkoming van een centraal orgaan voor de islam zijn drogredenen en in feite een niet op grondwet of wet gebaseerde technische voorwaarde die door de Belgische staat altijd is aangewend om haar verantwoordelijkheden t.a.v. de islam, als in 1974 reeds erkende godsdienst, te ontlopen. De meeste wetenschappers, professoren of experten die daarover gepubliceerd hebben, zijn het daarover eens. Maar ook zij zijn in feite onmachtig om de overheden er toe te brengen hun grondwettelijke verantwoordelijken te nemen en gedaan te maken aan de inmenging van de Staat in de (islam)Godsdienst.

Moet het katholieke onderwijsnet niet zo vlug als mogelijk afstand nemen van de politieke deal die in 1990 gesloten is tussen een reactionair katholicisme en een kortzichtig socialisme. Dat het katholieke net de wettelijke mogelijkheid krijgt islamlessen mét imans te organiseren, evengoed als ander cultussen. Of dat zij anders helpt met haar know how een islamitisch net op poten te krijgen dat op termijn als religieus net kan samenwerken. Elk kind en jongere moet de kans krijgen om godsdienstonderwijs te krijgen door de eigen bedienaars, ongeacht het net, ook islam in het Katholieke net voorzover geen Islamnet beschikbaar is. Dat is een mensenrecht. 

En kan er geen aanpassing komen voor erkenningsaanvragen programa’s van derden zodat islam ook aanwezig is in de programma's van derden op radio en TV en de moslims geen vijf jaar moeten wachten om een dossier terzake te kunnen indienen. Ook deze spitsvondige en discriminatoire regeling is tegen de grondwet en de materiële gelijkberechtiging van alle erkende godsdiensten.
  
Jan Hertogen, socioloog
jan@hertogen.be

www.npdata.be
www.npdoc.be
www.getuigen.be