Jan Denys: “Vlaamse gezinnen werkten zich krom voor hun kinderen” - 03/07/09

Jan Hertogen, in een bericht aan z'n mailing list

Beste,

Ook al is het einde van de kapjesdiscussie nog niet in zicht, toch zetten we er even een punt achter. Met de opinie van Jan Denys in De Morgen van 2 juli 2009 krijgen we de gelegenheid een licht te werpen op het belang (en de mislukking) van de democratisering van het onderwijs voor arbeiderskinderen, wat de allochtone kinderen voor het merendeel in eerste instantie zijn. Voor de goede orde geven we hieronder nog een overzicht van onze bijdragen en enkele reacties en opinies van anderen, ondermeer van Herman De Ley, Ali Salmi, Frank Roels en Eddy Daniels, die naar ons gestuurd werden:

Enkele standpunten en beschouwingen over de hoofddoek:
02/02/07 - Jan Hertogen - Brusselmans: negers en vrouwen met een hoofddoek, een aparte soort?
10/26/07 - Jan Hertogen - Hoofddoekverbod: racisme vermomd als neutraliteit
26/06/09 - Jan Hertogen - Hoofddoek: Pnxten, Dewinter, De Wever, één strijd?
01/07/09 - Jan Hertogen - Na "Á bas la calotte", "Weg met 't kapje"
03/07/09 - Jan Hertogen - Jan Denys: “Vlaamse gezinnen werkten zich krom voor hun kinderen”
Enkele andere opties en reacties
01/07/09 - Frank Roels - Hoofddoekenverbod op school
01/07/09 - Herman De Ley - Waarmee zijn wij in godsnaam bezig als wij de toekomst van talentvolle meisjes ondergeschikt maken aan hun hoofddoek?
01/07/09 - Ali Salmi - Een hoofddoekenverbod op school? Bezint eer ge begint!
02/07/09 - Eddy Daniels - Reactie van Eddy Daniels met daarop enkele overwegingen van Jan Hertogen
, beide in de tekst: rood van Eddy Daniels, blauw van Jan Hertogen
 

Jan Denys: “Vlaamse gezinnen werkten zich krom voor hun kinderen” - 03/07/09

De mislukking van de democratisering van het onderwijs voor arbeiderskinderen

En dan denk je dat je alles gehad hebt over de hoofddoek of Jan Denys haalt de pastoors van de jaren vijftig aan die mede een motor voor de democratisering van het onderwijs zouden geweest zijn. Eerst misschien klaarstellen dat de democratisering van het onderwijs, op korte en lange termijn geen noemenswaardig effect geressorteerd heeft wat ‘structurele deelname’ van arbeiderskinderen aan het algemeen en hoger onderwijs betreft zoals, uit alle, ook de recentste onderzoeken blijkt. Ook de PMS -centra (Psycho-Medische Sociale centra, de huidige CLB’s) door ondermeer de kristelijke arbeidersbeweging in de zestiger jaren opgezet, heeft daar wezenlijk niets aan kunnen veranderen, of hebben zij te vlug hun doel uit het oog verloren. Tevens hebben zij pas na enkele decennia de allochtone achterstelling tot zich laten doordringen die in wezen 'arbeidersachterstelling is. De arbeidersafkomst kan in deze samenleving en met deze onderwijsorganisatie blijkbaar niet overbrugd worden in de toegang tot het algemeen en het hoger onderwijs. Dat was al zo in 1972, zoals bleek uit het doctoraat van Urbain Claeys en dat blijkt uit recent onderzoek. Jan Denys als oude HIVA-socioloog behoort dit te weten en te verrekenen. Deze arbeidsmarktexpert is groot en wijs geworden in het HIVA, mede gesticht door Ward Leemans.

Studeren met steun of in het kader van de KAJ (Katholieke Arbeiders Jeugd)

De persoonlijke levensgeschiedenis van Ward Leemans en vele anderen maakt duidelijk hoe de arbeidersemancipatie en de rekrutering van ‘leiders’ langs onderwijs in het katholieke kader na de oorlog vorm kreeg. Ward Leemans ging die na zijn middelbare studies aan het Xaveriuscollege te Borgerhout als elektricien werken op een scheepswerf, om daarna met een studiebeurs van de KAJ Pol en Soc te studeren aan de KUL en medewerker te worden van de studiedienst van het ACV. Oprichter van het intussen ten grave gedragen Sociologisch OnderzoeksInstutuut  (waar ikzelf zes jaar gewerkt heb) en het HIVA, werd hij professor in Nijmegen tot 1965 om zo op tijd terug te zijn voor mei 1966 en mei 1968 in Leuven waar hij een cruciale rol speelde. Daarna moest hij z’n schuld aan de Christelijke Arbeidersbeweging aflossen door voorzitter te worden van de Senaat. Omdat m’n persoonlijke toelichting voor sommigen meer zegt dan m’n breedspraak (zie de interessante commentaar op m’n vorige tussenkomsten door Johan Leman op de Foyer-site nog dit. Ook mijn vader werd door de KAJ opgepikt uit het eerste radiofabriekje van België in Tongeren (RBC-radio), waar hij als technieker werkte . Vanuit zijn nieuwe werkverband, de KAJ kon hij maatschappelijk werk studeren in Leuven, waar Gaston Eyskens nog doseerde en hij als arbeider/boerenzoon een blamage opliep door een vraag te stellen waarop hij als antwoord kreeg: “Hier worden enkel pertinente vragen gesteld, mijnheer. In mei 1940 moest hij zijn derde jaar onderbreken, toen de oorlog tussenkwam en de toenmalige ACV-jongerenverantwoordeliujk aan het Albertkanaal moest postvatten, zodat hij gedurende enkele weken nationaal verantwoordelijke werd van de ACV-jongeren nationaal, tot de inval van de Duitsers. Gedurende de oorlog was hij nationaal vrijgestelde van de K.A.J naast Cardijn en de behoeder van de ‘verplicht tewerkgestelden’, in feite de Belgische dwangarbeiders in Duitsland onder de nationaalsocialistische bezetting. Ook voor hem waren de migratie, gelijke onderwijskansen en ontwikkelingshulp een uitdaging die hij als afgevaardigde vanuit de KWB in de beheerraad van het PMS Hasselt en in de projectengroep van Broederlijk delen, altijd met de grootste zorg opgevolgd heeft. Wat hebben deze twee verhalen nu met de moslims, de deelname aan het onderwijs van arbeiderskinderen en de hoofddoek te maken?

De Marokkaanse en Turkse migratie heeft het vooral op eigen kracht moeten doen

De Christelijke arbeidersbeweging heeft altijd kunnen investeren in personeel dat de emancipatorische opdrachten kon uitvoeren, en dat in een veel grotere dimensie dan de pastoors waar Denys het over heeft. En in de socialistische arbeidersbeweging zal het noet anders gegaan zijn. De grote Italiaans, Spaanse en ook Portuguese migratie is mede kunnen terugvallen op de kristelijke en socialistische arbeiders- en politieke bewegingen en de onderwijsstructuur die vanuit de Katholieke godsdienst en het publieke onderwijs stevig verankerd was. De Marokkaanse en Turkse migratie was arm, zonder structuur en meestal met een zeker argwaan bekeken door de bevolking en haar organisaties. Het was behelpen. Geen investering in mensen, minmaal in organisaties zoals die voor opvang zorgden en eerste begeleiding. Of het moest van de nonnetjes van Mechelen komen bij de oprichting van Rzoezie, dertig jaar geleden, die voetballen ter beschikking stelden van de Marokkaantjes en hun begeleider, de pas afgestuurde maatschappelijk werker Rudi Possemiers, die er nooit meer is weggegaan, om de Jezuïeten niet te vergeten die er altijd voet in huis gehad hebben. Zo heeft elke migranteninitiatief z’n eigen verhaal, op eigen kracht, met veel goede wil en steun van plaatselijke mensen zich behelpen. Het ontbreken van structurele steun en een onderwijskader waarin ook de godsdienst kon beleefd worden en het afwezig zijn van investering in mensen met b.v. het betalen van hoger onderwijs terwijl men werkte, zoals in voorbeelden hierboven, dat heeft er voor de moslims niet ingezeten. Hen daar nu de rekening voor presenteren door de Iman uit te spelen tegen de ‘goedwillende’ pastoor is oneerlijk en er over, zeker omdat Jan Denys uit hetzelfde nest komt en goed kan weten hoe de geschiedenis is gelopen en hoe moeilijk het is geweest de participatie van arbeiderskinderen naar omhoog te krikken. Het mag hier ook gezegd dat het HIVA altijd goed geplaatst geweest is om de ‘migrantenwerkingen’ en de ondermaatse aanwezigheid en betoelaging ervan, in te schatten ondermeer vanuit een eigen onderzoekscentrum dat spijtig genoeg veel te vroeg is opgedoekt. De omkadering met professionele krachten van de migrantenwerking en -behoeften in Vlaanderen op dit ogenblik is 1 Voltijds Equivalent voor 1.000 allochtonen, taallessen, inburgering, locale, regionale en nationale integratiecentra, vluchtelingenopvang met Vlaamse middelen en wat al meer inbegrepen, zie tabel Tabel Non-Profit Vlaanderen 2008.

Hangt het van de kinderen, allochtoonheid, school of arbeidersafkomst af?

En dat zijn even zo vele factoren die meespelen in de tot stand koming van een werkelijkheid die maar al te vlug genegeerd worden en die doen begrijpen waarom b.v. de allochtone afkomst op zich geen determinerende variabele is in de onderwijskansen maar wel de arbeidersafkomst, die in deze tijden in grote mate verbonden is aan de niet-Europese migratie. Het recente VUB-onderzoek bevestigt dat de verminderde tewerkstellingskansen niet zozeer of  niet altijd het gevolg zijn van het racisme van de werkgevers maar dat vooral de lagere of niet adequate scholing hen parten speelt, en zo voegen wij er aan toe, niet omdat het allochtonen zijn maar omdat het om arbeiderskinderen gaat, hetgeen al vier decennia lang een ongewijzigde vaststelling is door elk onderzoek terzake. En de vraag stelt zich nog altijd of dit aan de kinderen, de allochtoonheid, het schoolse systeem ligt of aan hun arbeidersafkomst ligt, en waarom dan.

Het ‘allochtonenperspectief’ en de verantwoordelijkheid van de witten

Een recente KUL-studie stelt daarbij vast dat het hebben van witte vrienden voor de gekleurden een positieve factor is in het aangaan en slagen in hogere studies. Maar dit is weer het ‘allochtonenperspectief' die de conclusie inkleurt, het is de allochtoon die het (niet) gedaan heeft; als hij geen witte vrienden heeft komt hij er niet. Maar moet deze vaststelling niet omgekeerd worden? Is het niet eerder zo dat als witten er toe komen om allochtone vrienden te maken en een stap naar de vreemde of het vreemde zetten, er zo een beter perspectief voor deze allochtonen open komt. Als de witte gemeenschap het op zich neemt om met een open geest en hart allochtonen tot hun sociaal leven toe te laten, meter en peterschappen aan te gaan voor huiswerk en stimulering, beschikbaarheid en begeleiding als buur of inwoner van dezelfde stad.

De open wonde die Antwerpen is, een langdurig en langzaam herstel

In
Antwerpen heeft bijna 40% van de bevolking zich uitdrukkelijk tegen de medebewoners van een andere kleur of afkomst gekeerd . Hoe lang zal het duren dat Antwerpen geheeld is van de wonden die geslagen zijn doordat 40% van zn sociale, politieke en menselijke energie is gedraineerd naar op het nationaalsocialisme geënte denkbeelden. Nu het Vlaams Belang, mede door de migrantenstem, op de terugweg gezet is, zien we bij de onderwijs-, politieke- en ideologische deskundigen afkickverschijnselen in dit 'genezingsproces' waar de ratio weer zoek is. In plaats van het rationele, nl de zin voor verhoudingen en verbanden in acht nemend denken, wordt het debat weer in een emotionele, revanchistische en betweterige sfeer getrokken. Het is evenwel de strijd van de verliezer die er nog niet aan toe is het licht aan de horizont te zien. En het is de demografie die ook hier de belangrijkste aanzet en doorslag zal geven. Niet voor niets leerde Prof Van Mechelen in 1968 aan z'n duizenden studenten demografie en statistiek dat demografie de basis is van elke sociale wetenschap. En de democratie natuurlijk, het ogenblik is niet meer veraf dat naast allochtone ministers ook de vrouwen met kapje in de parlementen het ook in Vlaanderen voor iedereen beter zullen maken. Het komt er langzaam, maar zeker aan.

Als 1 op 20 Vlamingen zich persoonlijk en actief engageert – The missing link

Met 10% allochtonen in Vlaanderen, waarvan de goede helft niet-Europees zou het voldoende zijn dat 1 op de 20 Vlamingen zich bij z’n migrantenburen aanbiedt om de kinderen langs begeleiding en beschikbaarheid voor schoolse vragen de onderwijskansen te versterken. Het zou de definitieve klik zijn voor vele ‘integratie’problemen en betere onderwijs- en toekomstkansen geven aan de kinderen en kleinkinderen van de migratie  Zelf ben ik voor kinderen uit 7 schoolgeneraties, dwz leerlingen in een bepaald leerjaar, alle van Maarokkanse afkomst, mede beschikbaar geweest op sommige ogenblikken van hun schoolloopbaan, vanaf het lager onderwijs tot universiteit. De ene is zojuist afgestudeerd in haar zevende jaar geneeskunde, de ander studeert af na drie jaar hoger onderwijs diëtiste en vervolmaakt voor diabetiek, een andere, 6de jaar beroeps is geslaagd en haar broer wacht in het 1 ste jaar management op z'n uitslag. De jongste doet nu moeizaam z’n eerste studiejaar, terwijl z’n broer goed op weg is in z’n 4de basisonderwijs, en dan is er ook nog een kapster, en voor kantoor afgestudeerd. Dat doet niets ter zake natuurlijk, maar het is wel het niveau waarop veel kan of moet gebeuren en dan heb ik het hier niet van over de intriestige situaties die deze kinderen soms meemaken waarin je de ouders mee kan ondersteunen en de pijn voor de kinderen verzachten. Maar best is te beseffen dat nu al in Vlaanderen, tienduizenden Vlamingen, dag aan dag beschikbaar en in de weer zijn om deze arbeiders/migrantenkinderen, samen met hun ouders er door en naar omhoog te trekken. En deze hulp staat of valt niet met de hoofddoek. Misschien is deze actieve hulp van de ene bevolkingsgroep voor de andere, meer speciaal voor de arbeiders in de bevolking en hun kinderen, die de vicieuze cirkel van de lage participatie van arbeiderskinderen kan doorbreken, het is misschien the missing link.

Maar het is een ‘rechtse’ Imam, en die moest zijn lesje krijgen

Z
odus Jan Denys moest en zou zijn steentje bijdragen in het blameren, schofferen, denigreren, van een Imam die niet méér gedaan heeft dan de wettelijke mogelijkheden onder ogen brengen van een verdediging tegen de rampzalige exclusie van duizenden moslimmeisjes van de vrije keuze in het onderwijspallet. Hij was hiertoe genoopt door de exclusie van de hoofddoek en het ontbreken van eigen islam scholen, mede omdat de migratie te arm was om zo een net op te richten. Maar Jan, wordt mij van verschillende kanten gezegd, je weet toch dat het een 'rechtse Imam' is, ene van de verkeerde soort, die zegt dat de hoofddoek in de Koran staat, maar dat is niet zo, en comme si en comme ça. Interessant om weten maar niet ter zake. Een onderliggend agenda afwerken op kap van de moslima’s dat maakt het alleen maar erger. In deze situatie komt de Imam trouwens op voor het recht op religieus beleefd onderwijs, mobiliseert hij en doet wat hij kan, ondermeer door te verwijzen naar het wettelijke recht op examens voor de middenjury, zoals ook door Coolen en Beliën van het Vlaams Belangt al jaren is toegepast wordt. Voor de Iman is het echter een schreeuw om rechtvaardigheid. Voor de 10-duizende euroambtenaren van alle kleur en snit staat wel een hoog kwalitatief apart onderwijs ter beschikking, waar de moslims van uitgesloten zijn, toch als ze uit arme landen komen of geen diplomatieke ouders hebben.

"De Vlaamse gezinnen die zich krom gewerkt hebben..."

Het is interessant om de vergelijking te maken met de rol die Vlaamse priesters speelden in de democratisering van het onderwijs in de jaren 50 van de vorige eeuw. … hoe de goed presterende Vlaamse jongens die als kind voorbestemd aren om op 14 jaar te gaan werken verder konden studeren na tussenkomst  van de lokale priester.” En verder Heel wat Vlaamse gezinnen hebben zich krom gewerkt om hun kinderen meer kansen te geven. De overheid sprong bij met studiebeurzen. .. Dit alles speelde zich nauwelijks een halve eeuw geleden in Vlaanderen af. Waarom zouden de imams anno 2009 ook niet die emanciperende rol kunnen overnemen?” . Jan Denys verwijst allicht met z’n 14-jarigen naar de voor-oorlogse situatie want vanaf 1953 werd de leerplicht tot 15 jaar ingevoerd in België. Het is evenwel een aberrante en fundamenteeel oneerlijke vergelijking tussen een priester met een alompresent onderwijsnet en de Iman die geconfronteerd is de uitsluiting van de godsdienstbeleving lans hoofddoek in de school waar de meisjes al jaren mét hoofddoek les volgen. Waar deze pastoor het historisch en alom tegenwoordige katholieke net achter of voor zich hadden en de onderliggende bedoeling nog al eens was ook arbeiderskinderen voor het ‘priesterambt’ te bestemmen, neemt Denys Imam Nordine Taouil op de korrel omdat hij geen gelijkaardige inspanning levert. Hij heeft niet alleen geen ‘islamnet’ op de achtergrond, hij staat voor een situatie van uitsluiting. Als in de vijftiger jaren, door een beslissing de kapjesdracht van de nonnetjes die nog onderwijs volgden zou verboden zijn dan gaat de vergelijking al wat meer op. Een arbeidssocioloog en HIVA-adept had er op kunnen wijzen dat het juist de bekommernis van de Imam was om de toekomstkansen van de moslima’s veilig te stellen door ze met hoofddoek, zoals ze al hun hele onderwijsloopbaan konden doen, voort te zetten.

Moest Heremans werkgever in een bedrijf zijn, het zou rap gedaan zijn

Had Denys niet eerder moeten insisteren dat deze dames zich kunnen beroepen op een verworven recht, op iets wat ze reeds jaar en dag konden doen en die hun keuze voor deze school en deze richtingen heeft gedetermineerd. Wie is er begaan met dit ‘scholieren’ belang, waar blijft het scholierenparlement, waar blijft de jeugdraad, de jeugdbewegingen van alle slag en meestal (katholieke) stoot, waar blijft de K.A.J. Moest een werkgever zo optreden als Karin Heremans en eenzijdig het arbeidsreglement veranderen, zonder consultatie van ondernemingsraad, het comité veiligheid of de syndicale delegatie, het zou nogal boel geven en rap gedaan zijn. Wie zich hiertegen verzet en oproept tot collectieve actie krijgt de volle laag.

De evolutie gebeurt langzaam, stap voor stap, voor ouders en kinderen

“En Vlaamse ouders die zich krom werken, de bevestiging van de enen is bedoeld als depreciatie van de anderen, de eigenlijke boodschap luidt: “Wie inzake onderwijs geen steun krijgt in het eigen gezin vertrekt in het onderwijs met een grote achterstand” . Het zijn de migrantenouders, zoals ook altijd de ‘arbeidsouders’ doorheen de Vlaamse geschiedenis, die het gedaan hebben en verantwoordelijk zijn. Moesten zij zich ook ‘krom werken’, hun kinderen van straat houden, Nederlands leren, de Nederlandse TV-aanzetten, hun kinderen stimuleren enz… En moest de Imam de ouders op hun ‘plichten’ wijzen. Ook hier miskent de arbeidssocioloog Denys de evidentie: zoals 50 jaren geleden en evenzeer nu gebeurt de doorstroom en het zich opwerken van laaggeschooldheid sporadisch in grote stappen maar in regel  ‘generatiegewijs’, dwz telkens één onderwijsniveau per generatie (lager onderwijs, lager middelbaar, hoger middelbaar, hoger onderwijs met universiteit.  

Wie luistert nog naar de betrokkene, de ouders, de jongeren, de “ervaringsdeskundigen’?

Maar dat heeft allemaal geen belang: de achterliggende sociale dynamiek moet uit beeld en het nieuwe intellectualisme verzinkt in een irrationeel, emotioneel en islamofoob debat waarin de een de ander ondersteunt. In DM van 3/07/09d mag de redactrice van Wax, dat overigens interessante artikels brengt, het debat afsluiten met een bravo voor Heremans, Pinxten en Dirk Verhofstadt. Een nieuw absolutisme dat de godsdienst, de achterstaande, vearachterde of achterlijke cultuur van de islam als het probleem ziet en de vertegenwoordigers van deze godsdienst als te neutraliseren of te bestrijden personen. Er is daarbij zeer weinig bereidheid te luisteren wat bij de levende mensen, verantwoordelijken, ‘ervaringsdeskundigen’, ouders én imams leeft, hun bekommernissen, hun inzet, alsof er geen Marokkaanse ouders zijn die zich ‘krom werken’ om hun kinderen te laten studeren. De wat grotere gezinnen bij de allochtonen en de niet altijd aangepaste huisvesting (de helft van de Marokkanen leeft volgens recent onderzoek onder de armoedegrens) zijn, zoals 50 jaar geleden en nu nog in vele Belgische arbeidersgezinnen structurele factoren. Maar dit verdwijnt bij intellectuele hardliners als Jan Denys en zovele anderen uit beeld. Het is alsof nu pas alle sluizen van de verdwazing mogen opengezet worden als ontluchting van het eigen bezwaard gedachtengoed dat meer dan vroeger ruimte kan/mag krijgen nu het Vlaams Belang op z’n retour is.

Er is nog werk voor de arbeidersbeweging, en niet alleen wat oudere werknemers betreft

De socialistisch en kristelijke arbeidersbeweging zijn verwittigd, meer dan ooit zullen zij het voor de arbeiders, werknemers en de allochtone gezinnen moeten opnemen, met inbegrip van de onderwijskansen waarvan ook zij aannemen dat deze het best met hoofddoek op alle onderwijsniveaus en in alle werkmiddens dient mogelijk gemaakt, of is daar nog discussie over? En moet de KAJ en de KAV dan niet spreken waar anderen zwijgen?
 
Jan Hertogen, socioloog
0477 727 049
 
www.npdata.be
www.npdoc.be
www.getuigen.be
www.hertogen.be
www.hertogen.be/hertogen-robert