BuG 385 – Bericht uit het Gewisse – 9 april 2018
   
BuG 385 on-line                            Printversie (13p)

Commerciële Woonzorgcentra in VZW-outfit gedwongen

Of hoe de VZW-regelgeving de winsthonger kan
beperken. VZW = Vereniging Zonder Winstoogmerk.
Alle woonzorgcentra in elke gemeente met onder-
scheid VZW-Non-Profit en VZW-Profit (Commercieel)
   
Aandeel Commerciële Woonzorgcentra stijgt van 18,5% in 2013
naar 25,8% in 2018, vooral langs stijging van VZW-profit WZC: in
2013 was 1 op 3 van de commerciële WZC een VZW, in 2018
bijna de helft. Commerciële uitbaters zijn door de regelgeving
gedwongen zonder winstoogmerk te werken en te investeren.
 
Basisbestand met alle gegevens 2018 waarbij kan gesorteerd
 naar gemeente, naam,  provincie, de zorgregio's en statuut.
Basisbestand met alle bronmateriaal 2013-2018 en verwerking.
Adressenlijst alle Woonzorgcentra per provincie en gemeente.
   
Dagprijs WZC's: interactieve gemeentekaart Vlaanderen 2018,
voortgaande op prijzen 2017 maar enkel erkende WZC 2018. In
onderstaande interactieve kaartjes gaat het om de dagprijs per
kamer: van laag (groen) tot hoog (rood). Onder het statuut is de
minimum en maximum dagprijs opgegeven. Op de kaartjes klik-
ken voor kaartjes on-line, +/- klikken om te vergroten/verkleinen.

Totaal 39€ - 145€
Niet-Commercieel 43€ - 80€		Commercieel 39€ - 145€
Publiek 43€ - 68€	VZW-Non-Profit 45€ - 80€	Profit-Profit 39€ - 95€	VZW-Profit 47€ - 145€

Commerciële WZC als VZW: van 1 op 3 in 2013 naar 1 op 2 in 2017
Bij Armonea is maar 1 op 3 VZW-commercieel, bij alle andere +60%
SLG voorbij Armonea door de 14 VZW's van De Lork op te slorpen
nadat Armonea boomde met de concurrent Soprimat op te kopen

Noot: Het is niet altijd gemakkelijk om de Commerciële groepen uit de 'Andere' op te pikken. Zo is Orelia pas recent onder onze aandacht gekomen ook al waren zij en andere al vroeger als 'groep' actief. Wie mee wil zoeken en vinden kan dit altijd doorgeven.
 
1. Toeleiding

De minister antwoordt op sp.a vraag zorg om zorg

In de nasleep van de panorama-uitzending over commerciële woonzorgcentra stelde Jan Bertels (sp.a) op 13/03/2018 een Vraag aan Minister Jo Vandeurzen: "Begin maart is er een studie verschenen van professor Pacolet (Noodzaak en modaliteiten van een duurzaam systeem van prijscontrole voor de residentiële woonzorgvoorzieningen in Vlaanderen, HIVA, 2018, nvdr, naar studie in .pdf). Begin maart raakte bekend dat er in de sector van de private residentiële ouderenzorg mogelijk nieuwe fusies of overnames op til staan. Investeren in de woonzorg, en zeker in de residentiële woonzorg, blijkt in de ons omringende landen, met Duitsland als groot voorbeeld, een steeds grotere big business en de verwachting is dat dit ook in ons land zal voorkomen...

Uit het antwoord van Vandeurzen: "Het klopt inderdaad dat de commerciële spelers de afgelopen jaren hun aandeel op de markt van de woonzorgcentra hebben vergroot: daar waar in 2013 ze een marktaandeel hadden van 18,5 procent is dit begin 2018 25,6  procent. Ik heb het over cijfers inclusief de woonzorgcentra die onder een vzw-statuut opereren. Voor de publieke sector en de vzw’s social profit samen daalde het marktaandeel hierdoor van 81,5 naar 74,4 procent. Die cijfers zijn afkomstig van socioloog Jan Hertogen, die deze bewegingen jaarlijks onderzoekt en opvolgt."...
 
"Met andere woorden, we beschikken over een regelgevend kader waar wordt toegekeken op grote fusiebewegingen die een verstorend effect kunnen hebben op een goede marktwerking...Het Mededingingscollege verklaart toelaatbaar: concentraties die een daadwerkelijke mededinging niet op een significante wijze belemmeren, onder andere door een machtspositie te creëren of te versterken, en concentraties waarbij de betrokken ondernemingen samen minder dan 25 procent controleren van welke voor de transactie relevante markt ook."
 
Als alle commercieel aangedreven WZC fusioneren dan hebben ze een marktpositie van 25%. Heeft de Commerciële WGC met deze 25% haar grens in het Vlaamse gewest nu al bereikt? Het zou kunnen.
 
Tijdschrift Tertio: Commerciële rusthuizen verdienen beter
 
Zorgnet is bezorgd en laat nu juist haar 'natuurlijke partner' de katholieke kerk, een weinig opgemerkte maar gedegen analyse publiceren in Tertio van 28/02/2018 met als titel "Commerciële rusthuizen verdienen beter" - Het cliché wil dat winstgedreven woonzorgcentra duur zijn en desondanks slechte kwaliteit leveren omdat ze besparen op zorg. Om te weten hoe rusthuizen winst kunnen maken, onderzocht Tertio de financieringsmechanismen in de sector en vond er een speelveld met verschillende regels voor openbare, non-profit en for-profit voorzieningen. Het cliché blijkt niet houdbaar, zo luidt de inleiding.

Met dank dus aan Tertio voor het toesturen van het artikel voortgaande op volgende motivatie:

1. Een zo juist mogelijk beeld krijgen van de commercialisering van de WoonZorgVoorzieningen
2. Dat de VZW-structuur, nu al bijna voor de helft van het commerciële initiatief, hen een kader geeft/oplegt om minimale regels in acht te nemen en minstens formeel zonder winstoogmerk te werken
3. Dat de vakbonden en de algemeen bindend verklaarde CAO’s de arbeidsvoorwaarden strikt reglementeren en opleggen
4. Dat de barema’s in de bejaardenhomes gelijk zijn aan deze van de ziekenhuizen, dwz dat de bejaardenhomes op die wijze ook kwalitatief personeel kunnen aanwerven, ook de commerciële rusthuizen, voor hen moet het een waar walhalla zijn om zo hun winstoogmerk, formeel of informeel, na te streven, allemaal elementen die ook de bewoners ten goede komen.

In het artikel stelt Zorgnet-Icuro (grootste VZW-Non-Profit: “Vzw’s hebben principieel ‘geen winstoogmerk’ maar in de sector van de residentiële ouderenzorg is dat principe vervaagd. Heel wat commerciële voorzieningen hebben een vzw voor de uitbating van het wzc, terwijl het gebouw ondergebracht is in een vastgoedvennootschap die eventueel zelfs beursgenoteerd is. De vastgoedvennootschap rekent huur door aan de vzw-exploitant die geen winst maakt, maar via de huur wel betaalt voor de winstmarges van de achterliggende structuur. Winst die, zoals vermeld, gehaald wordt uit de dagprijs.”, licht Clara Van den Broeck van Zorgnet-Icuro toe.

Veronique De Schaepsmeester van Lozov, de koepel van de Commerciële WZC stelt dat de Pano-uitzending eenzijdig de commerciële rusthuizen met de vinger wees voor een tekort aan zorgpersoneel, maar dat is niet terecht. Bijna alle WZC’s kampen met die problematiek. Het is daarom aangewezen met de hele sector gezamenlijk naar een oplossing te zoeken.” Zij verwees ook naar de naar de Meting van kwaliteit van leven in Vlaamse woonzorgcentra (2016) van 19/12/2017, in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid uitgevoerd door het onafhankelijk onderzoeksinstituut Dimarso. "Die studie concludeert dat de omkadering en de zorg voldoende scores krijgen, maar dat de kwaliteit van leven nog kan verhogen in de dagbesteding en in de persoonlijke omgang met medebewoners en verzorgenden."

In een vorige BuG 370 on-line stelden we in de titel de vraag "WoonZorgCentra: Commerciële 'VZW's, wolven in schaapsvacht?". Dat de commerciële Woonzorgcentra meer en meer gedwongen worden door de regelgeving in een VZW-outfit te opereren is meer dan een techniek, het is een onderschikking aan het kernprincipe in de sociale dienstverlening, geen winst op zorg.
 
2. Aantal Woonzorgcentra, Erkende plaatsen en Evolutie naar statuut uitbating

3.1. Evolutie in aantal WZC, Erkende plaatsen en Plaatsen/WZC 2013-2018.

Het aantal Woonzorgcentra is gestegen van 755 in 2013 tot 799 in 2018. Dat is minder sterk dan het aantal erkende plaatsen die stegen van 69.219 in 2013 naar 79.265 zodat het gemiddeld aantal plaatsen per WZC is verhoogd van 92 in 2013 naar 99 in 2018, schaalvergroting heet dat, maar toch van beperkte omvang als alle WZC meegeteld worden.
 

  
In de groei van de WZC zijn het vooral de Commerciële WZC die hun aandeel verhoogd hebben van 18,5% naar 25,8% in 2018, dus op 6 jaar tijd. Dat is niet enkel gekomen door hun intrinsieke groei maar ook door het overnemen van VZW-Non-Profit WZC en ook, allicht sporadisch, een home van het OCMW zoals met Sint Laurentius het geval geweest is dat als NV naar Orelia is overgegaan. Het vat de situatie mooi samen, een home met een 'katholieke' naam, in huur voor 5 jaar overgenomen van het OCMW door een NV.
 
3.2. Evolutie per jaar en tav 2013

Door de overname van de 14 VZW-Non-Profit van foyer De Lork door Senior Living Group is er in 2016 en 2017 een sterke verschuiving geweest in het aantal en % evolutie VZW-Non-Profit en VZW-Profit. Tav van de situatie in 2013 is er een beperkte groei geweest van de niet-commercieële initiatieven met 5,7% en een sterke groei van de Commerciële met 41,1%, in totaal is het aantal Erkende plaatsen in de Vlaamse WZC gestegen met 12,2%. 37,9% van deze groei werd gerealiseerd in de Niet-commerciële, 62,1% in het Commerciële segment.
 
4. Meer dan 86% van de WZC werken zonder Winstoogmerk of zijn Publiek initiatief

Dat Commerciële bedrijven mede onder invloed van de banken en de vastgoedsector in de Woonzorgvoorzieningen brood en winst gezien hebben, teruggrijpen naar het VZW-model, dwz een publiek erkende rechtspersoonlijkheid waarbij het Winstoogmerk niet mag nagestreefd worden, is een zwaktebod voor hen en een 'winstbod' voor wie de zorg niet ondergeschikt maakt aan de winst. Uiteraard wordt dit door allerhande mechanismes ondergraven, maar dat is ook het geval bij de gewone VZW-Non-Profit wanneer zij bepaalde onderdelen aan de private sector uitbesteden. De VZW-profit gaan daarin een stap verder door ook de kost van hun infrastructuur te 'privatiseren, dwz er huur voor te betalen aan hun 'commerciële' moeder-VZW. Maar dat gebeurt ook wanneer een VZW-Non-Profit haar gebouwen huurt van een Patrimonium-VZW. Door evenwel in de VZW-structuur te (moeten) opereren dient het 'overschot' verplichtend in de bestaande structuur geïnvesteerd.
   
4.1. Aandeel VZW in het geheel van de WZC, meer dan de helft

Het aandeel VZW's is alsmaar stijgend tot 55% van de erkende plaatsen in 2018, het keurslijf trekt zich verder aan rond wie commercieel profijt wil halen uit de WZC.

4.2. 86% VZW en Publiek samen - Zuiver commerciële maar 14%.

Als ook de Publieke, die sowieso geen winstoogmerk (mogen) nastreven meegeteld worden met de VZW wordt duidelijk wat de evolutie is bij de 'zuivere' commerciële WZC, van 11,9% in 2013 een beperkte groei tot 13,8%. In vergelijking met het Waalse (49,2%) en Brusselse gewest (62,9%). Voor het aandeel in de andere gewesten gaan we voort op het laatste overzicht voor de Bejaardenhome overgingen naar de gemeenschappen, zie Bejaardenhomes 1996-2013 per gewest en statuut,

5. Evolutie Commerciële WZC naar statuut en groep

5.1. Evolutie Profit-Profit WZC naar groep:
 

5.2. Evolutie VZW-Profit WZC naar groep:
 

5.3. Evolutie commerciële WZC (Profit-Profit en VZW-profit samen naar groep:

5.4. Evolutie per jaar commerciële WZC (Profit-Profit en VZW-profit samen naar groep:

In 2015 heeft Armonea Soprimat overgenomen en in 2016 en 2017 werd Foyer de Lork door Senior Living Groep opgeslorpt. Bij deze laatste was dit een verschuiving van VZW-Non-Profit naar VZW-Profit.

5.5. Evolutie aandeel elke groep in het totaal commerciële WZC:
   

Door de intrinsieke groei van diverse groepen commerciële WZC en de overnames van individuele commercieële WZC is het aandeel 'Andere' commerciëlen verminderd tot 21%, dat van Senior-Assist evenwel gedaald tot 2%, Anima Care gestegen tot 3%. Volgens de 'markmechanismen' zullen de grote groepen groter worden en de kleinere i aantal afnemen. Zien ook hoever een eventuele transfert van Publieke en VZW-Non-Profit naar het commercieel initiatief zich doorzet en in welke mate de winst bij de financiële groepen, bv Armonea omgezet wordt in nieuwbouw, zoals bv in Zoerle Parwijs het geval is met het Perwijshof (139 bedden) als factor van verder winstoogmerk.

5.6. Evolutie aandeel in % van VZW-Profit op het totaal commerciële WZC:

  
De groei van de commerciële WZC gebeurt vooral langs de VZW-Non-Profit, de commerciële initiatieven worden door de betoelagingssystemen, Federaal en Vlaams, gedwongen om een VZW-outfit aan te nemen en zich te conformeren aan het werken zonder winstoogmerk. Als dat geen 'communistische' realisatie is, tot spijt en nijd van Open-VLD-voorzitster Rutten allicht, die België een 'bijna communistisch land noemde.

Opvallend is ook dat Armonea, in tegenstelling tot alle andere, vooral op de Profit-Profit troefkaart speelt. Alle andere groepen bestaan voor minstens 60% uit VZW-profit, dat is voor Anima-Care voor 77% het geval, voor Vulpia bijna voor 100%.
 
6. Dagprijs voor een kamer in de WZC volgens statuut
 
We gaan voort op de gegevens zoals beschikbaar op de website Zorg en Gezondheid van de Vlaamse overheid: Dagprijzen naar gemeente en statuut 01/01/2017. We weerhouden enkel de WZC's die actief zijn op 01/01/2018 met hun prijzen voor 2017. Voor de nieuwe homes in 2018 hebben we de dagprijs opgezocht.

6.1. Per gemeente en statuut, zie tabel Basisbestand met alle gegevens 2018

Langs de pijltjes in de kolomtitel kan met elk onderdeel in opgaande of neergaande orde sorteren. Langs de kolomtitel  provincies kan men ook alle gemeenten en gegevens per provincie selecteren.

6.2. Per provincie

In onderstaande tabel worden de gemiddelde dagprijzen voor één persoon per kamer opgegeven per provincie en statuut:
   

In West-Vlaanderen, nochtans de 'goedkoopste' provincie zijn de verschillen het grootst, tot 85€ per 'bed' per dag in de VZW-profit ondernemingen. De publieke WZC zijn er evenwel het goedkoopst. Rijk en arm, in West-Vlaanderen het meest gescheiden in de hoge ouderdom.

Ook opvallend is dat de VZW-profit, dwz die afhangen van commerciële groepen een hogere gemiddelde dagprijs hebben dan de zuiver commerciële, maar dat komt allicht omdat er ook nog vele 'andere' WZC's zijn die weliswaar een NV of BVBA zijn bv maar (nog) niet een financiële herkenbare groep zijn ondergebracht. We gaan daar even verder op in.

6.3. Zuiver commerciële WZC volgens bedrijfsstatuut
 
De zuiver Commerciële WZC's (VZW-profit niet inbegrepen) opereren onder een divers aantal statuten:

BVB = burgerlijke vennootschap onder de vorm van een BVBA
BVBA = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
CV = commanditaire vennootschap
CVBA = coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
GCV = gewone commanditaire vennootschap
NP = natuurlijke persoon
NV = naamloze vennootschap

BVBA en voor de NV's zijn de meest gebruikte statuten. De laagste dagprijzen zijn terug te vinden bij de Gewone en andere Commanditaire Vennootschappen en de natuurlijke personen als uitbaters, maar hier gaat het maar om enkele WZC's.

6.4. Commerciële WZC volgens statuut en financiële groepen

De WZC met commerciële doeleinden (zowel Profit-Profit als VW-Profit) naar groep.

Senior Living Group is in 2018 met 27,1% van de erkende plaatsen de grootste groep, voor Armonea met 25,9% van de commerciële WZC.
  
De commerciële WZC Profit-Profit naar groep:

De commerciële WZC VZW-Profit naar groep:  

Vergelijking dagprijs commerciële WZC naar statuut
 

De prijszetting is globaal hoger bij VZW-Profit dan bij Profit-Profit ondernemingen. Opvallend is de extreme prijszetting bij Orpea, toch goed voor 15 WZC (5 zuiver commerciële en 10 VZW-profit), en dit in elk van de twee statuten.

Orpea is ook in elke provincie aanwezig, maar toch het meest aan de kust, zie onderstaand kaartje:

  Orpea WZC - 2018

6.5. Dagprijs per Zorgregio (IP60)

Er zijn diverse opdelingen voor zorgregio's, hier gebruiken we de IP60. Wie andere opdelingen van Zorgregio's wil gebruiken kan dat langs de tabel en de functie draaitabel in excel. Ook kan men gemakkelijk nagaan welke gemeenten tot elke zorgregio behoren, pof voortgaande op een gemeente, welke haar zorgregio is.
 

De kust, de as Antwerpen en de Kempen
zijn de duurdere regio's wat WZC betreft.

7. Verschil Programmatie, Erkende Plaatsen en Herberekende programmatie

De programmacijfers zijn bevroren tot 2020. De programmatie gebeurt volgens vaste regels zoals vastgelegd in de Programmatiecijfers van de Vlaamse regering. Voortgaande op de berekeningsmethode werd door npdata een update van de programmatie berekend op basis van de bevolkingscijfers 2017. Deze liggen een goed stuk lager dan deze waar de Vlaamse overheid van uitgaat.
   
In onderstaande tabel worden de erkenningscijfers voor 2018 gelegd naast de programmatiecijfers en de door npdata berekende programmatie en dit per provincie. Op deze basis wordt het % erkende plaatsen. In de tabel Basisbestand met alle gegevens 2018 wordt dit voor alle gemeenten gedaan.
   

 
Merk dat vooral in Limburg het erkenningsaantal een goed stuk lager ligt dan in de andere provincies.
 
8. Uitleiding
 
Als de pensioenhervorming uiteindelijk een relatieve vermindering zal inhouden van de draagkracht van de bejaarden zullen de families meer moeten bijdragen voor de zorg van oudere familieleden. Wordt daarentegen, zoals Jozef Pacolet niet nalaat te affirmeren, het wettelijke pensioen versterkt en opgetrokken tot dit van de huidige ambtenaren, dan zal dit zowel een betere levenskwaliteit meebrengen voor de bewoners van de WZC als van de families die minder zullen moeten opdraaien voor een nalatig overheidsbeleid. En de coming man van de PVDA, Kim De Witte geeft de exacte basis om hiertoe over te gaan.

En wat is er van de uitspraak van Joos Wauters, dat het Dehaene geweest is die de bejaarden in de steek gelaten heeft door, wat betoelaging betreft, de bejaarden uit de ziekenhuizen teversoten? En wat is er van de opnieuw binnengehaalde Groen-coryfee Mieke vogels, die in haar Ministerschap er voor pleite om de Bejaardenhomes volledig aan de commercie vrij te geven samen met de kinderopvang in de GATT-onderhandelingen (2000). Omdat in de Gatt-onderhandelingen er 6 Belgische partners aanwezig waren is haar standpunt er gelukkig niet doorgekomen. Maar haar afkeer van de vakbonden en het middenveld, en haar promotie van het commercieel initiatief in de zorgsector vergeet men best niet als Groen mee aan de Vlaamse onderhandelingstafel zit voor een nieuwe regering in 2019

Jan Hertogen, socioloog.