BuG 331 – Bericht uit het Gewisse – 16 juni 2016
   
BuG 331 on-line                              Printversie (9p)

Publieke Dienstverlening stijgt tot 45,8% van de loontrekkenden

Tewerkstelling piekt in 2015 voor het 2de jaar op rij met +0,7%,
vooral in de publieke dienstverlening met +1,2% , andere +0,3.

Dank zij publieke dienstverlening trekt de economische motor aan
en komen nieuwe échte jobs tot stand, naast dienstencheque-jobs,
interim-tewerkstelling en andere diensten aan de ondernemingen.
de wisselvallige trekkers van de jobs, jobs,jobs van de regering
     
Tabel: Loontrekkende tewerkstelling 2008-2015
 
Openbare bestuur: verminderde tewerkstelling maar ruimschoots
gecompenseerd door andere publieke dienstverlening

Olie op het vuur

        


Bij npdata.be is het elk jaar feest wanneer de cijfers van de RSZ met een strikje rond op de tafel belanden. Dan kan de tewerkstellingstabel, RSZ en RSZ-PPO samen, voor elk van de 916 NACE-categoriën (NACE2800 5 digit) ge-updated worden, nu al van 2008 tot 31/12/2015. 2015 is het jaar waar beleid al enige impact kon doen gelden en de economie enigszins hernomen heeft. Ook de generatiewisseling trekt zich langzaam op gang trekt. Zeker wanneer de leeftijdsverdeling (in een volgende BuG) onder ogen genomen wordt kan voor elke sector op de impact van de komende generatiewisseling vooruitgezien worden.

Maar de basistabel is ge-updated en beschikbaar voor 31/12/2008-31/12/2015: De slimste vogels kunnen ze al eens naast de cijfers van Nationale Rekeningen leggen, dat zullen we een van de volgende BuG's ook doen.

Tabel: Loontrekkende tewerkstelling 2008-2015

De tabel omvat het detail van de tewerkstelling voor 916 deelsectoren, dwz het hoogste NACE2008 detail, nl op 5 digit (cijferaanduiding  met 5 eenheden) en alle tussentotalen op 4, 3, 2 en 1digit (op sectieniveau, dwz met lettercode). Tevens zijn al deze gegevens beschikbaar  voor het totaal loontrekken envoor  RSZ en RSZ-PPO tewerkstelling apart. Ook worden de vier grote sectoren onderscheiden:

- Primaire sector (Landbouw en Visvangst)
- Secundaire Sector (Industrie, Energie en Bouw)
- Tertiaire sector (Diensten)
- Quartaire sector (Openbaar bestuur, Onderwijs, Gezondheidszorg en Maatschappelijke dienstverlening)
 
Ook het % publieke dienstverlening in de loontrekkende tewerkstelling en haar evolutie van 2008 tot 2015 is berekend en gedetailleerd naar de opdeling zoals gemaakt door de expertencommissie loonkosten die de lastenverminderingen onderzocht heeft. In feite vindt men in de tabel een conversie terug van de rekeningen zoals gehanteerd door de Expertencommissie (ESR95-2010) en de NACE2008 indeling.

In de tewerkstellingsvergelijking werd enkel rekening gehouden met de werknemers tussen 15 en 64 jaar, dwz die de basis vormen voor de berekening van de werkzaamheids/werkgelegenheidsgraad en de internationale vergelijkingen. Er wordt dus geen rekening gehouden met de 22.446 werknemers van 65 jaar en ouder.

De kop van de ineengeplooide versie van de tabel ziet er zo uit.

Door het +je bovenaan te openen komen alle jaren tussen 2008 en 2015 te voorschijn. Het andere +je geeft de evoluties per jaar en tussen 2008 en 2015 in aantallen en %.

Aan de linkerzijde kan op 8 niveaus het detail geopend voor

1. Loontrekkenden per Nacecode
2. Publieke Dienstverlening volgens opdeling expertencommissie, in aantallen
3. % Publieke dienstverlening per deelsector

De loontrekkende dienstverlening wordt vervolgens gedetailleerd voor RSZ en RSZ-PPO (Lokale en Provinciale besturen). Op diverse niveaus van aggregatie worden dan de NACE-codes geopend, beginnend met de secties en vervolgens het verdere detail.

Vervolgens, onder 2 wordt de Publieke Dienstverlening onder ogen genomen, dwz het Openbaar Bestuur op alle niveaus en alle tewerkstelling die in hoofdzaak door de overheid gefinancierd wordt. Ook in de secundaire en tertiaire sector is er sprake van 'overheidstewerkstelling'. Voor de post, openbaar vervoer, telecommunicatie ligt dit voor de hand, voor andere onderdelen is dit moeilijker te detecteren. Maar niet geklaagd. Voor elke deelsector wordt het % openbaar ambt toegepast dat terug te vinden is in de RSZ-tabellen, zoals terug te vinden onder RSZ-statistiek.

Langs de cijfertjes links bovenaan kunnen de verschillende niveaus geopend of gesloten worden. Voor een ordentelijke sluiting/inplooiing van de tabel de cijfers sluiten van hoog naar laag.

Een exploratie van de tabel zelf is het meest leerrijk en geeft onmiddellijk inzicht en helderheid. Maar hieronder brengen we enkele opvallende cijfers naar voor.

1. Evolutie tewerkstelling

1.1. Tijdspad 2014-2015 per sector

In de evolutie dient rekening gehouden met het volume dienstencheques in de sectie N van de Tertiaire sector, de administratieve en ondersteunende diensten, waar trouwens ook de interimsector toe behoort. De mate waarin de 'privé' tewerkstelling evolueert bij de grote ondernemingen is ondermeer af te lezen uit de secundaire sector die negatief scoort over de ganse lijn. Het is trouwens deze sector die het meest van de belastingvoordelen geniet, het meeste RSZ-reductie krijgt, het meest beroep doet op betaald educatief verlof voor interne bedrijfsopleidingen, het meest gebruik maakt van de resultaten van het onderwijs, en van de infrastructuur.
    

1.2. Tijdspad 2008-2015 per sector

De tertiaire en quartaire sector zijn op korte en langere termijn gezien gelijkwaardig in de tewerkstellingsgroei, +6% tav 2008. De quartaire sector die in hoofdzaak bestaat uit Publieke Dienstverlening is evenwel meer crisisbestendig en haar tewerkstelling is voor de toekomst verzekerd omdat het mede de essentiële van de (welvaart)staat op zich neemt. En wat in een onderdeel benomen wordt, komt er in een ander onderdeel bij. Of gaat men (verder) inkrimpen op politie, bewakingsassistenten, rechtbanken, om van onderwijs, gezondheidszorg en welzijn nog niet te spreken? Dan zou men wel eens dicht bij de grens kunnen komen die een bevolking, ook in het stemhokje, nog acceptabel vindt.
 

 
1.3. Evoluties Secundaire sector

De bouw staat onder druk maar misschien niet zo dramatisch als men wil doen geloven. En  tewerkstelling door Bulgaarse ondernemingen is ook tewerkstelling natuurlijk, maar het moet aan dezelfde sociale en CAO voorwaarden gebeuren als voor de Belgische arbeiders. Waarop wacht men om dit op te leggen of toe te passen?
   

Vooral textiel, leer, hout, papier en vooral metaal, - 35.096 op 7 jaar zien hun personeelsaantal verminderen, en ook de transportmiddelen (vrachtwagens), vooral in het laatste jaar met - 3.369.

Voor de evolutie per jaar tussen 2008 en 2015, zie de tabel.

2.4. Evoluties Tertiaire sector

De tertiaire sector moet het verlies van 4.645 banen bij het spoor, 9.932 banen bij de Post, 6.703 bij transport en toch een gevoelige aderlating met -8.780 in de financiële en verzekeringssector opvangen de laatste zeven jaar.

En dat gebeurt vooral bij de administratieve en ondersteunende diensten, + 87.467 waarvan 27.738 in de uitzendsector en 55.418 bij de dienstencheques (wat publieke dienstverlening is). Bij vrije beroepen, wetenschappelijke en technische activiteiten is er expansie met 15.012 jobs, alhoewel hier ook een aantal overgangen van het zelfstandige naar werknemersstatuut kunnen inzitten.

 
Op zeven jaar tijd gaat de Horeca er nog met 4.584 jobs of 4,4% op vooruit, maar, alle defaitisme ten spijt blijft de tewerkstelling in 2015 stabiel tav 2014. Interessant is na te gaan in de tabel waar verlies en winst geboekt wordt en hoe die elkaar neutraliseren.

De 'arbeidsbemiddeling', los van VDAB, Forem en Actiris heeft zich in de markt gezet maar is het laatste jaar gestabiliseerd.

Alles samen stijgt de Tertiaire tewerkstelling met 90.096 eenheden maar 83.577 komen voort uit uitzendarbeid en dienstencheques-tewerkstelling. Het enthousiasme dat de private sector herneemt en voor de jobcreatie zorgt mag in deze wetenschap enigszins getemperd worden.

2.4. Evoluties Quartaire sector

De job-evolutie in de Quartaire sector heeft een positief saldo op zeven jaar van 84.520. Ook hier is het verlies aan banen in het Openbaar bestuur van -12.982, waarvan -10.850 in Defensie en strafinrichtingen, gecompenseerd. Het Onderwijs volgt de verhoogde jongereninstroom met +15.520 waarvan 2.987 het laatste jaar. Ook nu geen enkel probleem om voldoende geschikte leerkrachten te vinden.
  

In dezelfde zeven jaren zorgen de Gezondheids- en Welzijnssectoren voor een jobaangroei met 77.076, en dat zijn kwalitatieve jobs, anders dan de interim en dienstencheques-jobs in de Tertiaire sector. De Maatschappelijke dienstverlening neemt het voortouw met jobs in gezins- en bejaardenhulp, de gehandicaptensector en de bejaardenhomes. In het geheel van de economische bedrijvigheid zijn het vooral de Non-Profit sectoren van Welzijn en Gezondheid die de echte motor van de economie zijn en de toekomst met vaste en crisisbestendige tewerkstelling verzekeren.

2. Publieke dienstverlening stijgt naar 45,8% van de loontrekkende tewerkstelling.

2.1. Evolutie Publieke Dienstverlening

Wat is Publieke Dienstverlening? Alle tewerkstelling die rechtstreeks door de overheid gefinancierd wordt en die ze voor meer dan 80% betoelaagt. Daar is alle RSZ-PPO tewerkstelling en de ambtenarentewerkstelling (vast en contractueel) in de secundaire en tertiaire sector inbegrepen zoals af te leiden valt uit tabel 4 van de zeer interessante RSZ-tewerkstellingsstatistieken.

Om de Publieke Dienstverdeling in een aparte rubriek samen te brengen, zie punt 3 van de tabel Loontrekkende tewerkstelling 2008-2015, maken we de conversie van de NACE2008 codes naar de ESR2010. Voor de indeling van de expertencommissie, zie  Expertenrapport juli 2013. Het onderscheid dat deze laatste maken tussen Voor Winst marktdiensten en de Niet-voor winst marktdiensten is revolutionair en bevestigt ten eeuwige dage de Non-Profit sector als economisch/politiek en beleidsbegrip. Het is de beleidsconsecratie van de consequente benoeming van van de gehele sector van Gezondheid, Welzijn en Cultuur als Non-Profit door Joos Wauters en Walter Cornelis, dit in tegenstelling tot de benaming Social Profit, die ook sociale doelen met winstoogmerk omvat en moeilijk kan gehanteerd wanneer men de commercialisering buiten deze sectoren wil houden.
  

  
Ondanks een vermindering van werknemers in het Openbaar Bestuur met -19.545 op zeven jaar tijd of -9%, wordt deze niet alleen gecompenseerd maar wordt de Publieke dienstverlening uitgebouwd met 119.277 werkplaatsen of +7,4%. Intussen gaat de niet-publieke dienstverlening, de 'private commerciële sector" met -36.224 jobs of 1,7% achteruit.

Op een jaar gezien is er een vooruitgang in de loontrekkende tewerkstelling met 25.100 jobs, waarvan 19.827 in de publieke dienstverlening of +1,3% en 5.272 in de niet-publieke dienstverlening of +0,3%. Ook hieruit kan men concluderen dat de publieke dienstverlening niet alleen de motor is van de economie maar ook die van de jobcreatie, 4x sterker dan de 'privé'.

2.2. Evolutie aandeel Publieke Dienstverlening in de loontrekkende tewerkstelling 2008-2015

Elk jaar is het afwachten wat de evolutie is van het 'overheidsbeslag', de taart waar alsmaar minder gist in het beslag zou mogen zitten volgens sommigen.
 

 
Het Openbaar Bestuur kalft af van 5,9% tot 5,2% van de loontrekkende tewerkstelling op 7 jaar. Daar tegenover staat de Gezondheidszorg en Maatschappelijke dienstverlening  van 10,6% naar 12,2% groeit en de dienstencheques van 2% naar 3,3% en de lichte afname van de ambtenaren meer dan compenseren.
 
3. Olie op het vuur

3.1. Evolutie (en afbouw) openbare diensten 2008-2015

Hoe is de tewerkstellingsevolutie in enkele geselecteerde overheidsdiensten geweest. Eerst tussen 2008 en 2015, een evolutieschets van voor de bankencrisis tot nu. En vervolgens het laatste jaar, van 2014 naar 2015, van de PS-staat naar de N-V staat.
    

Kampioen van de sanering, en nog prominente gast bij De Vadder vrijdag 03/06/2016, de redder van het vaderland Johnny Thijs, Bpost meet een evolutie van 10.003 jobs minder op 7 jaar tijd of -28,7%. In aantal gevolgd door Defensie met -8.640, of -21,2% en de Federale overheid, - 5.768 of -15,3%. Procentueel slikken de radioprogramma's (VRT) het tweede hoogste verlies, -22,4% of -4.194 jobs. Strafinrichtingen, waaronder bewakers zakken met 2.088 werkplaatsen of -7,8%, en ook de gemeentelijke overheden met -2,4%. Maar daar staan de O.C.M.W.'s tegenover met + 25,3%. Het spoor deelt ook in de prijzen met -12,% of -4.645 personen, in hoofdzaak pensioengerechtigden die niet vervangen werden. Ook de federale politie moest inleveren in deze periode, -1.302 eenheden of -8,5%.

Waar de federale overheden inleveren stijgen de overheden van gemeenschappen en gewesten met 4% of + 1.405. Ook het Openbaar vervoer kent een expansie van +6,1% of + 1.992 (De Lijn, MIVB en TEC). Het O.C.M.W. recycleert allicht het gemeentelijk personeel door hen op een andere nummer in te schrijven.

Deze selectie van overheidsdiensten samen levert een verlies van 27.283 overheidsjobs of -6,3%. Uiteraard zijn er ook overheidsdiensten die goed geboerd hebben maar om daar in detail een beeld van te krijgen, zie tabel   

3.2. Evolutie (en afbouw) openbare diensten 2014-2015

De evolutie in de Strafinrichtingen is opvallend. Het is het kleinste detail, de gevangenisbewakers hebben bv geen aparte NACE-code. Ook de federale politie levert 655 personeelsleden in, allicht pensioengangers die niet vervangen werden. Bij de Postdiensten en het leger heeft de storm al vele bomen geveld, en ook het Spoor bouwt gezapig af. Gemeenten bouwen personeel af dat ze allicht in het OCMW recycleren en meer mensen moeten mobiliseren voor de opdrachten van de sociale Huizen.
   

  
De vervoersmaatschappijen kennen nog een kleine groei en vooral de overheden van gemeenschappen en gewesten compenseren de afbouw van de federale overheid. Of is de transfert van bevoegdheden van de federale overheid naar de gemeenschappen en gewesten al enigszins op  gang gekomen?

Jan Hertogen, socioloog