BuG 150 – Bericht uit het Gewisse – 4 augustus 2011 - Printversie ( 5p)
 
Gevangen(en) in België, een middenpositie in West-Europa
Gevangenisgegevens in alle landen van Europa en de OESO
Hoeveel vreemdelingen, vrouwen, voorhechtenis en -18jarigen
Aantal gevangenen, capaciteit, bezetting, evolutie 1992-2010/11
Vergelijking met USA waar 7x meer gevangenen zijn dan W-Eur
 
Zie plooitabel: Gevangenen in Europa en OESO 2010/2011
Bron: ICPS - International Centre for Prison Studies, Essex

In deze 5de zomer-BuG 150 worden de gevangenen in België, Europa en OESO onder de loep genomen, zolang er geen aanpassing nodig is voor België wegens aantal ontsnappingen en vóór het gevangenispersoneel misschien eens, zoals in de Non-Profitsectoren, de minimumdienstverlening regelt, willen zij ooit resultaten boeken (zie ondermeer een bijdrage op Liga Mensenrechten met o.a. Walter Cornelis). Na de Witte Woede, gebaseerd op het engagement van de werknemers om de patiënten/gebruikers nooit in de steek te laten, de Groene Woede van de bewakers die hun gevangen ook nooit zonder minimale diensten laten? De Non-Profit-vakbonden kunnen zich in een contact met de bewakersbonden dan ook eens buigen over de zorg voor gedetineerden met psychiatrische problematiek, want uit dat oogpunt is het werk van bewakers in gevangenissen en verzorgenden in de Non-Profit gelijklopend: Non-Profit, Detentie en Zorg, één strijd.
 
Jan de Teller, zo werd ik recent getypeerd door iemand waarvoor ik enige appreciatie koester. Dus gaan we verder in het populariseren en valoriseren van het voor iedereen op het internet beschikbaar materiaal. Opnieuw in de klassieke openplooittabel waarbij het klikken op +jes en -netjes telkens een cijferwereld openbaart: zie nu Gevangenen in Europa en OESO 2010/2011.
 
1. Alle Europese landen en de OESO-landen van buiten Europa
 
De gevangenisgegevens van alle Europese en OESO-landen worden in beeld gebracht, telkens verzameld in 3 groepen: West-Europese landen, Oost-Europese landen en andere OESO landen. % en indeksen worden berekend binnen elk van deze subgroepen en ook voor het totaal van alle landen. Elk land kan zo gesitueerd worden binnen de subgroep (West-Europa bv) en binnen het totaal voor alle Europese en OESO landen, goed voor een totale bevolking van 1,4 miljard.
 
2. Tijdstip van de telling van gevangenen: 2010/2011

Alle gegevens worden door het ICPS ingebracht op bepaalde datum. De updates zijn zeer recent (2010 en 2011) en op de fiche van elk land kan de juiste datum nagegaan worden. In de plooitabel wordt enkel het jaartal opgegeven van laatste update voor elk land.
 
3. Verwerkte gevangenisgegevens
 
3.1. In de plooitabel zijn volgende gegevens verwerkt in de kolomzijde:
 
   1. Bevolkingsaantal op het ogenblik van de telling van het aantal gevangenen
   2. Aantal gevangenen volgens laatste update (2010 of 2011)
   3. Capaciteit van gevangenisplaatsen op datum van laatste update
   4. Aantal gevangenen in 1992 en verder alle 3 jaar tot 2010
   5. Aantal gevangenen in voorhechtenis - Aantal veroordeelde gevangen
   6. Aantal vrouwelijke gevangenen - Aantal mannelijke gevangenen
   7. Aantal gevangenen -18 jaar - Aantal 18+ gevangen
   8. Aantal vreemdelingen (non-nationals) - Aantal niet-vreemdelingen (nationals)
   9. % van de gebruikte capaciteit, dwz onder- en overbezetting
 10. Evolutie van het aantal gevangenen van 1992 tot actuele situatie in % bijkomend tav 1992
 
3.2. Aan de rijzijde zijn deze gegevens volgens 7 verschillende berekeningen verwerkt:
 
   1. Aantal gevangenen en plaatsen
   2. % van het aantal gevangenen: voorlopig in hechtenis, vrouwen, -18 jr en vreemdelingen
   3. Gevangenen en hun deelcategorieën per 100.000 inwoners
   4. % op het subtotaal voor West-Europa, Oost-Europa en andere OESO
   5. % op het algemeen totaal voor alle verwerkte landen
   6. Hypothese van gelijke verdeling=indeks 100 voor alle landen in de subcategorie
   7. Hypothese van gelijke verdeling=indeks 100 voor het alle landen
 
4. Enkele gesorteerde tabellen met commentaar voortgaande op de plooitabel
 
De kerngegevens voor West-Europa worden in onderstaande tabel samengebracht onder de vorm van aantallen per 100.000 inwoners. Dit laat toe de West-Europese landen op de meest objectieve wijze met mekaar te vergelijken. Alle gegevens zijn betrokken uit de plooitabel Gevangenen in Europa en OESO 2011/2011 . Een gelijkaardig overzicht kan opgemaakt worden voor Oost-Europa en de andere OESO-landen. Tevens kan een andere 'meeteenheid' gebruikt worden, bv % vreemdelingen, vrouwen, 18-, voorhechtenis op het aantal gevangenen, % op het subtotaal en het totaal voor alle landen en hypothese van gelijke verdeling (als alle gevangen over alle landen gelijk verdeeld zijn zou elk land indeks 100 hebben. Een afwijking tav 100 kan gelezen worden als het % + of - tav 100. Interessant omdat zo alle verschillen tussen landen op de maatstaf 100 gebracht worden. Zie daarvoor de plooitabel en de betreffende noot.
 
De linken geven rechtstreeks toegang tot de fiches op het ICPS waaruit de gegevens geput zijn.
   

 
Spanje staat aan de kop met 159 gevangenen per 100.000 inwoners, voor de UK met 150. Portugal staat op de vijfde plaats met 116 gevangenen/100.000 inwoners aan het begin van de middenmoot waar België met 97 zich onderaan situeert. Zwitserland, Zweden, Denemarken en Noorwegen komen aan de staart wat aantal gevangenen betreft samen met Ijsland en Finland dat 59 gevangenen per 100.000 inwoners of 1/3 van het aantal gevangenen in Spanje en de UK en de kleine helft van België.
 
Hoe functioneert een samenleving die  7x het aantal gevangenen achter slot moet houden dan in West-Europa het geval is. In de USA zijn er 743 gevangen per 100.000 inwoners, tegenover gemiddeld 111 in Europa en 97 in België. Is het ondermeer omdat het gevangeniswezen in hoofdzaak door private organisaties op commerciële basis wordt gerund?
 
5. Gesorteerde tabellen met enige commentaar

We hernemen dezelfde tabelgegevens maar volgens een andere sorteerorde zodat de positie van België per onderdeel onmiddellijk duidelijk wordt.

5.1. % over- of onderbezetting van de gevangenissen
 
België zit met 120% gevangenisbezetting achteraan in de kopgroep van landen met een overbezetting van de gevangenissen, na Italië, Spanje, Griekenland als grotere landen, en op hetzelfde niveau als Frankrijk. Het UK voert de middenmoot aan met de Noordse landen in een situatie van evenwicht. Duitsland en vooral Nederland hebben te maken met situatie van overcapaciteit, hetgeen voor België al toegelaten heeft om een onderkomen te vinden in Utrecht.
 

 
 5.2. Evolutie aantal gevangenen 1992-2010/2011
 
In België zijn op 2 decennia 40% gevangenen bijgekomen. De bevolking is in dezelfde periode in België gestegen met 8,2%. In dezelfde periode is het aantal gevangenen in Ierland en Nederland (na een stijging en daarna daling) meer dan verdubbeld en in Spanje en het UK, Griekenland met 3/4 gestegen. Samen met Italië, Frankrijk en Noorwegen is de stijging België daartegenover beperkt tot 40 à 50%. Duitsland, Zwitserland, Denemarken en vooral Finland kennen maar een beperkte stijging van het aantal gevangenen.
 

 
In Nederland is het aantal gevangen op 12 jaar tijd verdrievoudigd van 7.397 in 1992 (wat uitzonderlijk laag was) tot 20.750 in 2004 waarna een 'afbouw' gebeurd is of de noodzaak verminderd zodat in 2011nog 15.604 gevangenen geteld worden in Nederland terwijl de capaciteit er nog 18.064 bedraagt. Nederland heeft nu 94 gevangenen per 100.000 inwoners tegenover 97 in België. Mogelijke uitleg voor die verdrievoudiging is dat in de negentiger jaren in Nederland geopteerd is voor een consequente strafuitvoering, dwz dat elke veroordeelde ook effectief diende te zitten. Na anderhalf decennium had dit tot effect dat de straffen effectief afschrikwekkend waren en dat er dus minder criminaliteit en dus minder veroordeelden waren zodat nu de gevangeniscapaciteit kan afgebouwd worden of aan België uitbesteed. Met een vertraging van 2 decennium zet België zich blijkbaar ook op deze weg.
 
5.3. Aantal gevangen in voorhechtenis per 100.000 inwoners
 
Vergeleken met andere Europese landen zet België met 34 gevangenen in voorhechtenis per 100.000 inwoners zich met Nederland aan de kop van Europa, na Italië dat met 47 gevangen in voorhechtenis per 100.000 inwoners samen met enkele kleinere landen er boven uit springt. Nogal wat landen zitten tussen 22 en 34 gevangenen in voorhechtenis, het is dus geen ongewoon gegeven. De Noordse landen en vooral Duitsland met 13 gevangenen in voorhechtenis per 100.000 inwoners en Ierland gebruiken de gevangenis maar minimaal om gevangenen in voorhechtenis op te sluiten.
 

 
5.4. Vrouwen in de gevangenis
 
In Spanje zitten 3x zoveel vrouwen in de gevangenis als in België. In de USA zitten er dan weer 5x zoveel vrouwen in de gevangenis als in Spanje. De rekening is vlug gemaakt. In de Verenigde Staten van America zitten 15 x (vijftien keer dus) zoveel vrouwen in de gevangenis als in België. In de USA zijn dus niet alleen 7x zoveel gevangenen als in Europa maar bij opsplitsing mannen en vrouwen, 11x meer vrouwen. Wie kan dat begrijpen?
 

 
UK en vooral ook Nederland zitten na Spanje mee aan de Europese top van vrouwelijke gevangenen met dubbel zoveel opgesloten vrouwen als in België.
 
5.5. Aantal -18 jarigen in de gevangenissen per 100.000 inwoners
 
Ook als bestaat er jeugdrecht en aparte jeugdgevangenissen, in elk land worden -18 jarigen ook in gewone gevangenissen opgesloten. In Griekenland en Nederland zelfs in  hoge mate, meer dan 4 jongeren per 100.000 inwoners, en ook in Duitsland, UK en Ierland in aanzienlijke mate. In België is dit in Europese context maar een beperkte praktijk. In de mate het deze jongere gevangenen tot uitzichtloosheid brengt kan men er vragen naar stellen, zoals blijkt uit de levensloop van enkele 'kadees' in België. Of is die opvang (en begeleiding) dan anders in Nederland of Duitsland bv?
 

 
In de USA is jongerendetentie in gewone gevangenissen minder in gebruik en komen zij op een 'Europees' niveau wat aantal jongeren in gewone gevangenissen per 100.000 inwoners betreft. Bij de volwassenen is dit 7x het Europese niveau.
  
5.6. Aantal vreemdelingen in de West-Europese gevangenissen
 
Met 40 vreemdelingen per 100.000 inwoners in het 'gevang' zit België samen met Italië in de middenmoot wat aantal vreemdelingen in gevangenissen betreft, het West-Europese gemiddelde is trouwens 30 per 100.000 inwoners. Rekening houdend met het aantal vreemdelingen in België, dat hoger ligt dan Nederland, Duitsland, Frankrijk heeft België alles bijeen geen uitzonderlijk hoog aantal vreemdelingen in de gevangenissen.
 
Met 9,7% vreemdelingen heeft België 40 vreemdelingen per 100.000 inwoners in de gevangenissen. Nederland met 3,9% vreemdelingen heeft 26 vreemdelingen per 100.000 inwoners in de gevangenisbevolking en Frankrijk met 5,8% vreemde inwoners heeft 20 vreemdelingen per 100.000 inwoners in de gevangenis. Oostenrijk heeft met 10,9% vreemdelingen 48 vreemdelingen per 100.000 inwoners in de gevangens, en is van gelijke orde als in België.
 
Opmerkelijk is dat in Duitsland met 8,7% vreemdelingen 22 vreemdelingen per 100.000 inwoners in de gevangenis, zitten en het UK waar 7,0% vreemdelingen wonen er 18 per 100.000 inwoners terug te vinden zijn  in de gevangenissen.
 

 
In de USA zitten er, in vergelijking met de 'nationals' erg weinig vreemdelingen in de gevangenissen, nl 44, hetgeen niet ver af staat van het Europese gemiddelde. Bij de 'nationals' daarentegen, zijn er in de USA 9x meer gevangenen aanwezig dan in de vergelijkbare groep in West-Europa. Interessant zou zijn, voor een groter begrip, een opdeling te krijgen van de USA-gevangenisbevolking tussen blank en zwart.

Jan Hertogen, socioloog