Kiesvooruitzichten npdata: 9 scenario's op De Wereld Morgen
Juiste link naar De Redactie: Opinie: Verpleegkunde top! Projecties Planbureau flop?

BuG 128 - Bericht uit het Gewisse - 04-06-2010 Printversie (6 p)

Dienstencheques 1ste kw. 2010, stijging met 28% tegenover 2009
Bij gelijke stijging voor gans 2010: 2,1 miljard € op overheidsbudget.
In het 1ste kwartaal 2010 is ook de 1 miljoenste gebruiker genoteerd!
De laatste 12 maanden hebben 690.180 gebruikers cheques besteld.

Gebruikers dragen 20% dienstenchequeskost, voor de gezondheidszorg 30%.
RIZIV-budget ziekenhuizen is 4,8 miljard €, dat  van huisartsen 1 miljard €.
Slechts 57% van overheidstoelage gaat naar wedde Dienstenchequespersoneel.
Dienstencheques is privatisering van collectieve dienst zonder enige controle.

Sanering: Aanwending budget enkel voor poets/strijk-personeel.
Alle andere kosten dienen ten laste te komen van de gebruikers.
Verbod op winstoogmerk; boekhoudkundige/tewerkstellingscontrole.
Bevoegdheid volledig bij PK gezinshulp en sociale tewerkstelling.
Omkaderingskosten dienen ten laste gelegd van gemeenschappen.
In feite herlocatie dienstencheques naar Non-Profitsector.

 
Voor alle details van aankoop, aanwending, aantal gebruikers, ondernemingen, kostprijs, tewerkstelling enz. zie Technisch fiche dienstencheques mei 2003-maart 2010.
 

 
In maart 2010 werden  8.565.681 cheques bij Sodexho ter betaling ingediend door de dienstencheques-ondernemingen. In het 1ste kwartaal 2010 werden 22,7 miljoen cheques ingediend, goed voor  94.668 jobs van gemiddeld 0,60 Jobtime. Dit is 28% meer dan in het 1ste kwartaal 2009. Er is dus zeker nog geen sprake van een einde van de groei, de sky is nog altijd the limit voor de dienstencheques en haar alsmaar stijgende input van Sociale Zekerheidsmiddelen.
  

 
Na enige vertraging de laatste maanden van 2009 draait de aankoop en gebruik van dienstencheques opnieuw op volle toeren. Als het dienstenchesquesgebruik in 2010 met dezelfde factor stijgt als in  het 1ste kwartaal zal de overheid 2, 131 miljard € betoelagen van huishoudelijk bezigheden als poetsen en strijk waarbij de burger slechts 20% bijdraagt. Voor de gezondheidszorg is dat b.v. 27%. Het budget neemt daarbij hallucinanten proporties aan als men het vergelijkt met andere overheidsbestedingen. Het dienstenchequesbudget bedraagt dubbel zoveel als alle betalingen aan huisartsen en bijna de helft van wat het RIZIV betaald aan de ziekenhuizen.
 
Wetend dat uiteindelijk maar 57% van alle geld dat in de dienstencheqsues geactiveerd wordt aangewend wordt voor de betaling van de lonen van wie het huishoudelijk werk uitvoert staat men voor een extreem laag tewerkstellingsrendement, vergeleken met bv andere tewerkstellingsssytemen zoals de Sociale Maribel in de Non-Profitsectoren.
 
Met een praktisch afwezige boekhoudkundige en tewerkstellingscontrole, een verregaand onbeschermd statuut voor de werknemers, vooral in de uitzendsector, en een maximale mogelijkheid tot frauduleus of oneigenlijk aanwending door de gebruiker en ondernemer behoren de dienstencheques tot een van de slechtste voorbeelden van liberalisering van de 'collectieve' diensten, dwz het herleiden van het marktmechanisme tot z'n primaire vorm: subsidieer de vraag en de markt zal het beste (commerciële) antwoord geven.

En voor de gehandicapten 'la même chose'?

De gehandicapten en het personeel in de gehandicaptentenvoorzieningen zijn verwittigd, de conceptnota zorgvernieuwing 2020  in de gehandicaptenzorg beoogt in feite hetzelfde doel: elke gehandicapte taxeren naar zorgbehoefte en een zorgcheque meegeven waarmee de 'markt' zich aan de zorgvraag kan 'herprofileren'. De gehandicapten zullen daarbij zelf moeten opdraaien voor alle niet-zorgkosten, dwz de woon- en leefkosten en de bestaande regeling van persoonlijk gereserveerd inkomen en socio-culturele toelage zouden wel eens kunnen verdwijnen (zie hoofdstuk 10 van de nota).

2.132 miljoen € overheidsbudget voor dienstencheques

De overheidskost kan onderscheiden worden in:
- 1.584 miljoen € komt rechtstreeks als dotatie vanuit de RSZ aan de RVA die deze verder doorstort aan Sodexho, of als bijkomende lastenvermindering voortgaande op andere wetgeving die met de dienstenchequesbetoelaging mag gecombineerd worden.
- 227 miljoen € is belastingskost gezien de belastingsaftrek tot 30% van de kostprijs voor de gebruiker, of de belastings'toelage' voor wie te weinig belastingen betaald om van deze vermindering te genieten.
- 320 miljoen € is een minimale schatting van alle andere kosten, die gemeenten, OCMW's, VZW's en bedrijven investeren als omkadering of materiele/infrastructuurkosten in de operationele werking en die uiteraard niet ten laste mogen gelegd worden van de betoelaging die enkel bedoeld is voor de loonkost van wie het huishoudelijk werk uitvoert. Doordat uiteraard een organisatiekader met personele en materiële middelen actief is, worden deze kosten ten laste gelegd van andere overheidsbudgetten op lokaal, gemeenschaps- of gewestelijk vlak.
 

 
Tegen deze achtergrond kan men de vraag van  het OCMW Namen begrijpen om per 30 dienstenchesqueswerknemers 1 persoon als omkadering te betoelagen. Wie heeft deze persoon tot nu toe betoelaagd? Op welk budget? En wat als men 100.000/30=3.300 extra jobs moet gaan betoelagen langs een verhoging van het dienstenchequesbudget. Een straatje zonder einde. Omkaderingskosten dienen betoelaagd door de gemeenschappen.

 
Een sanering van gans dit 'tewerkstellingsproject' kan maar gebeuren door zowel het winstoogmerk te bannen, het statuut van de werknemer vast te leggen onder de voorwaarden van de sociale tewerkstelling in de Non-Profit en een herlocatie van het bevoegde paritaire comités bij Gezinshulp voor zorggebonden huishoudelijk werk en bij sociale tewerkstelling voor alle andere werknemers. Voorzover de Huishoud- en strijksector zich onderschikt aan deze voorwaarden kunnen zij desgevallend ook deze activiteit behouden; De uitzendsector is niet compatibel met vaste tewerkstelling en dient best uitgesloten van het dienstenchequeswerk.
 
Een ander zicht op gebruik en gebruikers
 
De RVA geeft sinds 2009 informatie over aantal bijkomende gebruikers en het aantal dat de laatste 12 maand minstens één cheques gebruikt heeft. op deze basis kan een punctuele beeld opgehangen worden van de dynamiek van nieuwe en weggevallen gebruikers en het % gebruikers van de laatste 12 maanden op het totaal aantal gebruikers ooit.

Elke maand zijn er nieuwe gebruikers, en elke maand zijn er gebruikers die de laatste 12 maanden geen cheques gekocht hebben en dus wegvallen uit de statistiek. Zolang er meer gebruikkers zijn die bijkomen dan wegvallen wegens geen gebruik meer de laatste maanden groeit het aantal gebruikers aan.
 

 
In december 2009 was er een a-typische negatief saldo dat eenmalig was gezien de verdere evolutie in het 1ste kwartaal 2010. In Vlaanderen komen per maand nog altijd zon 6.000 méér gebruikers bij dan er weggaan, in Wallonië 3000 en in Brussel 1.000, dwz elke maand schuiven vervoegen 10.000 gebruikers méér de 690.180 gebruikers  die de laatste 12 maanden cheques gekocht hebben.

In het 1ste kwartaal is de 1 miljoenste gebruiker genoteerd, waarvan er dus de laatste 12 maanden 690.180 nog dienstencheques gebruikt hebben.

 
Vanaf 01/01/2009 kunnen beide gegevens onder elkaar uitgezet worden. Daarmee wordt duidelijk dat er een continue uitval is van mensen die het systeem ook verlaten.
 

Door het aantal gebruikers de laatste 12 maanden uit te zetten als % van het aantal gebruikers ooit kan de evolutie nagegaan worden van het effectief gebruik, de vasthoudendheid en de continuïteit van de gebruikers en dit per gewest. De 'dip' tussen juli 2009 en november 2010 kan te maken hebben met de prijspolitiek. Na februari 2010 treedt een stabilisatie in, vooral in Brussel.
 

De 'uitstroom', dwz gebruikers die de laatste 12 maanden geen cheques meer gekocht hebben, schommelt gemiddeld rond de 5.000 per maand, met enkele pieken die kunnen verbonden zijn aan de prijspolitiek mbt dienstencheques.
 

 
Voor verdere exploratie van gebruik, tewerkstelling en budget, zie Technisch fiche dienstencheques mei 2003-maart 2010

Beschikbaar voor opmerkingen, vragen, suggesties: info@npdata.be

Jan Hertogen, socioloog