BuG 30  - Bericht uit het Gewisse 07/08/06  BuG 28  Kiesportaal

Nieuwe Belgen maken het verschil bij stemrecht vreemdelingen   

De definitieve resultaten van de inschrijvingen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen en Mechelen zijn door hun burgemeesters bekend gemaakt. Hun cijfers laten toe te berekenen hoeveel van hun inwoners van vreemde afkomst (nieuwe Belgen en hun kinderen inbegrepen) effectief hun stem moeten uitbrengen op 8 oktober. In Antwerpen hebben bijvoorbeeld 4x meer niet-Europeanen ingeschreven dan in Mechelen, maar 'wij hebben meer nieuwe Belgen' zegt Somers. Als de nieuwe Belgen meegerekend worden zien we dat zowel in Antwerpen als in Mechelen 81% van de inwoners van niet-Europese afkomst kiesplichtig worden voor de gemeenteraadsverkiezingen. Voor de Europeanen is dat 36% in Antwerpen en 35% in Mechelen, dwz 2/3 van de Europese burgers in deze steden zijn uitgesloten van de democratische stemplicht doordat zij niet ingeschreven zijn, voor de niet-Europeanen is het democratisch deficit slechts 19%.

Inschrijvingen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen en Mechelen (31/07/06)

Gezien de ingeschreven Europese vreemdelingen in 2000 stemplichtig zijn in 2006 worden zij onderscheiden van de Europese vreemdelingen die zich in nog in 2006 konden inschrijven.

De inspanningen die in Antwerpen geleverd zijn om vreemdelingen te informeren en te stimuleren hebben duidelijk resultaat gehad in vergelijking met Mechelen waar volgens burgemeester Somers de inspanningen welbewust op een laag pitje stonden. Toch kan niemand er onderuit vast te stellen dat ook in Antwerpen maar 9,7% van de vreemdelingen in 2006 zijn ingeschreven. Voor Antwerpen is het evenwel opvallend dat de niet-Europeanen voor hun eerste deelname 13,2% halen, tegenover 5,6% van de Europeanen in 2000 hetgeen het totaal brengt op 12,9% van de Europeanen. In Mechelen zijn in 2006 maar 3,1% van de vreemdelingen ingeschreven. Ook de Europese vreemdelingen die in 2000 nog 11% stemkracht aanbrachten laten het in Mechelen in 2006 met 2,7% inschrijvingen, volledig afweten.

Nationaliteitsverwerving en nieuwe Belgwording als hefboom voor de stemplicht

Welk uitzicht krijgen de inschrijvingscijfers cijfers als de nieuwe Belgen mee in rekening gebracht worden? Vreemdelingen die Belg geworden zijn kunnen langs de weg van de nationaliteitsverwerving mede hun stempel drukken op de uitslag van de verkiezingen. Een evaluatie van het vreemdelingenkiesrecht kan maar ten volle gebeuren als ook de nieuwe Belgen meegerekend worden in de deelname aan de verkiezingen. Voor  Antwerpen en Mechelen kan het aantal kiesgerechtigden berekend worden, voortgaande op de tabellen zoals opgemaakt op basis van de nationaliteitsverwervingen de laatste 25 jaar (zie Portaal vreemdelingen) en zoals terug te vinden in de verkiezingsfiche Antwerpen en Mechelen.

 
Om terug met de voeten op de grond te komen is het goed om zien dat 15,8%van de kiesgerechtigde Antwerpenaars nieuwe Belgen zijn met stemplicht tegenover 1,2% ingeschreven vreemdelingen in 2000 en 2006. In totaal hebben dus 17,1% Antwerpenaars van vreemde afkomst de mogelijkheid te gaan stemmen. Het democratisch deficit komt evenwel ook sterk tot uiting: 8% van de Antwerpse kiesgerechtigden kunnen niet deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen omdat op hen de stemplicht niet van toepassing was en zij zich, om welke reden dan ook, niet ingeschreven hebben.  In Mechelen is 12% van de kiesgerechtigden nieuwe Belg en het aantal ingeschreven vreemdelingen amper 0,4% van de 5% vreemdelingen in Mechelen. Men kan er moeilijk onderuit dit te zien als een signaal, een bewuste keuze niet deel te nemen aan een uitzonderingsmaatregel op de Belgische democratie die stemplicht zonder voorwaarden betekent..

81% van Antwerpenaars en Mechelaars van niet-Europese afkomst gaan stemmen

Door het 'maximale stemrecht' te berekenen (nieuwe Belgen + hypothese inschrijving alle vreemdelingen) en dit als noemer te gebruiken voor het effectieve stemrecht (nieuwe Belgen + effectieve inschrijvingen) kan zowel voor Europeanen als niet-Europeanen het % berekend worden van deelname aan de democratie van de inwoners van vreemde afkomst.

Voor de niet-Europeanen is deze deelname 81% en ze is dus gelijk voor Antwerpen en Mechelen omdat in Mechelen een groter aantal vreemdelingen Belg geworden is. Dit heeft ook te maken met het verschil in Belgwording van Europeanen en niet-Europeanen. De laatste 25 jaar is maar een kwart van de Europese vreemdelingen Belg geworden terwijl dit oor de niet Europeanen 70% is, voor de Marokkanen 76% en voor de Turken 80%. In Mechelen gaat daarbij een hoge aanwezigheid van Marokkanen samen met een relatief lage aanwezigheid van Europese vreemdelingen zodat hun inwoners van vreemde afkomst toch in gelijke mate als Antwerpen deel zullen nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen. 

Stemrecht en geen stemplicht voor vreemdelingen: enkel voordelig voor het VB

Of het aandeel nieuwe Belgen en de beperkte inschrijving van vreemdelingen voldoende zal zijn om het verschil te maken in het afremmen of terugwijzen van het VB valt af te wachten. Wel kan de vraag gesteld welk belang de 'democratische' partijen hadden om de toegang tot de stemplicht voor vreemdelingen af te sluiten en hen met een dubbele voorwaarde van inschrijvingen en loyauteitsverklaring op te zadelen. Men wist al van 2000 dat ook voor de Europese vreemdeling de inschrijvingen hun aandeel in de democratie tot 1/10 beperkt had. Enkel het VB zal uit de niet-toekenning van de stemplicht voor vreemdelingen eventueel een wiskundig voordeel putten.

Jan Hertogen, socioloog