BuG 187 – Bericht uit het Gewisse – 13 mei 2013

BuG 187  on-line            Printversie (11p)

12 mei 2013: Dag van de (keuze voor) Verpleegkunde
en ook 20 jaar VDAB-beroepsopleiding verpleegkunde

Voor 5de jaar op rij stijgende instroom verpleegstudenten
In 2012/2013 stijging met 5,3%, op 2 jaar +12,3%, op 5 jaar +56%.
Stabilisering bij 18 jarigen maar fors stijgend bij VDAB-studenten,
2013, hoogste aantal volwassenen in studies verpleegkunde ooit.
 

Aantal en % verpleegstudenten in Vlaanderen 1980-2013

  
1. Beroepsopleiding Verpleegkunde VDAB bestaat 20 jaar
 
Voor het eerst kan een volledig en geactualiseerd overzicht geboden worden over de instroom van het aantal volwassenen in het verpleegonderwijs in de Vlaamse gemeenschap tussen 92/93 en 2013. 1992 is het jaar waar Herman Cosyns, directeur van het HBOV van Brugge het lumineuze idee had z'n 'Aanvullend Beroepsonderwijs Verpleegkunde', zo heette dat toen nog, ope te stelle voor werkzoekenden, in afspraak met de VDAB, zodat 20 werkzoekenden aan de studie verpleegkunde begonnen, nu juist 20 jaar geleden - misschien eens een taartje met 20 kaarsen voor Cosyns en de toenmalige VDAB directeur van Brugge? Nu zijn er dat 2.974. In 1992 konden de leerlingen van de 4de graad verpleegkunde na 1 jaar nog de kwalificatie 'Verpleegassistent' verwerven die meteen ook het diploma secundair onderwijs opleverde - kwalificatieverwerving die een aantal jaren werd geannuleerd, samen met de nuttige kwalificatie Verpleegassistent als onderdeel van de paarsgroene aanslag op de gebrevetteerde/gediplomeerd/HBO5-kwalificatie. De secundaire kwalificatieverwerving na 1 jaar HBO5 werd evewel terug ingesteld onder impuls van Mevr. Riet Van Cleuvenbergen (CD&V).
 
2.T.a.v. het Cornelisjaar 2000 verdubbeling verpleegstudenten in 2013
 
Voor verder in detail nagegaan wordt onder welk statuut de studenten verpleging studies volgen geven we het algemeen overzicht van 1ste jaars en van het totaal aantal verpleegstudenten. T.a.v. het absolute dieptepunt voor de HB05 in 2000 is het aantal 1stejaars studenten in 2013 verdubbeld, 6% meer dan vorig jaar en 17% meer dan 2 jaar geleden, de start van de campagne van Lon Holtzer en Van Deurzen die nu fier (en terecht) melden dat de instroom met 13% gestegen is voor HBO5 en Bazchelor samen..
 
Ook voor de Bachelors is er sprake van een verdubbeling sinds 2000, het Cornelisjaar zullen we maar zeggen, waarin de Non-Profit sector definitief tot volwassenheid kwam. Vervotte moest daarvoor toen nog 5 jaar wachten als Minister van Welzijn hetzelfde te doen, Ministerpost die ze intussen verlaten heeft om zich in het hart van de sector te nestelen als Voorzitster van het Dagelijks bestuur bij Emmaüs, de 3de op de lijst van productiefste VZW's, na De Broeders van Liefde op de 1ste plaats, Non-Profit ondernemingen die zich zonder problemen in de Bel-20 zouden kunnen nestelen, moest die enkel of ook op non-profit draaien.
 
Intermezzo - Hoe lang zal men nog treineren?
 
Misschien komt het nog ooit zover dat alle geprivatiseerde publieke dienstverlening (Energie, Banken, Spoor, Vliegtuigen, ander openbaar vervoer, Communicatie ...) terug onder openbaar bestuur komen in een nieuwe Bel-20 Non-Profit, wanneer elk jaar een trein met het equivalent van voldoende Zyclon-B om gans Europa er door te jagen, verongelukt als gevolg van de liberalisering van het goederenvervoer waar Infrabel enkel de sporen levert en 12 commerciële ondernemingen om ter snelst de dichtbevolkte zone's van België doorkruisen met levensgevaarlijke producten en goederen voor maximale winst. Welke politieke partij zet deze onderschikking van diensten en economie aan het belang van de gemeenschap als eerste punt op hun agenda, liefst tegen 2014 al?
 
1st jaars voor het 5de jaar stijgend, totaal aantal verpleegstudenten al 7 jaar stijgend
   

 
Omdat het grafische beeld altijd een surplus geeft, wordt de evolutie over deze 33 jaar grafisch weergegeven. De Bachelor (A1) is nog altijd het meest gevoelig voor fluctuaties. Na de ineenstorting va de bachelors in 2000 is er de terugval in 2007 en na een herneming in 2008 terug een vertraging in 2010 en nu ook 2013. Zoals verder zal blijken is dit vooral het geval bij de 'gewone studenten' en minder bij de volwasseneninstroom van werkzoekenden en werkenden. Ook het begin van een daling van 18-jarigen in 2012/2013 speelt hierin mee.

 
3. % 1ste jaars en totaal HBO5 verpleegstudenten op het totaal
 
Het aandeel HBO5 fluctueert sinds jaar en dag tussen 40 en 50% en is in 2012/2013 terug licht stijgend.
  

Wie met vuur wil spelen zal z'n vingers branden. Telkens men politiek of beleidsmatig de toegang van HBO5 (de A2) naar het verpleegkundig beroep heeft wille afsnijden heeft dit onmiddellijk een daling van de Bachelors (A1) tot gevolg gehad.
 
3. 1ste jaars verpleegstudenten volgens statuut: gewoon, werkzoekend, werkend
   
Door het toeleveren van alle studentenaantallen door de diensten die het project 600 beheren - project 600 waarbij werkenden in de gezondheidsdiensten verpleegstudies kunnen aanvatten - en door de VDAB, kan voor het eerst een historische stand van zaken opgemaakt worden van de istroom van 'gewone' studenten en de volwassen studenten, deze laatste opgesplitst in werkzoekenden en werkenden onder het statuut van project 600. Er zijn uiteraard nog een beperkt aantal werkenden die studeren zonder steun van project 600 evengoed als er werkzoekenden zijn die verpleegstudies volgen zonder de steun van de VDAB omdat zij niet uitkeringsgerechtigd zijn of geraken. Het aantal 'volwassenen dat hier dus meegeteld wordt is dus een minimale situatie.

Bij deze 'gewone' studenten behoren de 'generatiestudenten, dwz die na hun humaniora als eerste keuze verpleegstudies aanvatten en ook diegenen die na afhaken in een  vroegere studiekeuze naar verpleegstudies switchen na een of meer jaren hoger of ander onderwijs.
 
3.1. Instroom HBO5 verpleegkunde naar statuut

De grafieken en het detail van de tabellen spreken voor zich. Ze worde telkens voor HBO5, Bachelor en het totaal hernomen.
  

  
Op deze tabel is duidelijk het 'Cornelis'-effect te zien. Door de destabilisatie van de A2-Verpleegkunde zakten in 2000 de 'gewone studenten' naar een dieptepunt dat nog zou duren tot 2006, ondermeer door het schrappen van Verpleegassistent en het secundair diploma na 1 jaar A2-studies. Door project 600, het door Cornelis en de toenmalige kabinetchef Paul Verhaevert ontwikkelde studietraject voor werkenden (en meteen ook de Brugmogelijkheid van A2 naar A1 die ook in 2013 nog meer dan 600 verpleegkundigen bereikt!) werd gezorgd voor een bijkomende instroom van enkele honderden werkenden in de reguliere verpleegstudies A2-niveau. Die hebben; zo blijkt, wel degelijk in die jaren het verschil gemaakt. Na 2003 kwam het VDAB project op toeren, en beide volwasseneninputs zorgden er mede voor dat na de vakbondsakkoorden van 2005 ook de reguliere student z' weg terug vond naar de verpleegstudies met een verdubbelen van de 'gewone' A2 studenten tussen 2005 en 2013.

De campagne van Van Deurzen heeft daar nog een extra zetje aan gegeven in 2010 zodat de instroom van de 'gewone studenten' tot meer dan 1.800 groeide in de HBO5, maar in 2013 stabiliseerde. Niet geklaagd want na de (verontrustende) daling in 2011/2012 van de VDAB studenten steeg deze instroom naar een recordhoogte van 1.050 zodat bij saldo de verpleegstudenten A2 de kaap van de 3.001 gerond hebben in 2012/2013. Misschien ook eens een taartje voor Cornelis?
 
3.2. Instroom Bachelor verpleegkunde naar statuut
  

De impact van project 600 en de input van werkenden was uiteraard veel kleiner bij de Bachelors verpleegkunde, maar zorgde daar mede voor een keerpunt samen met de VDAB -studenten vanaf 2004/2005. Pas na het vakbondsakkoord van 2005 geraakten de bachelorstudies verpleegkunde met enkele haperingen terug in de lift, haperingen die telkens door een verhoogde instroom van VDAB-studenten werd gecompenseerd. Ook in 2013 is er zo'n vertraging die door de werkzoekende verpleegstudent is ondervangen.
 
3.3. Totaal instroom verpleegstudenten naar statuut

 
Van de 6.933 eerstejaars verpleegstudenten zijn 20,6% werkzoekende volwassenen die een beroepsopleiding in het dagonderwijs verpleegkunde volgen gedurende drie jaar. Het is wellicht evenveel als alle andere kwalificaties samen. België loopt in het algemeen helemaal achterop wat het behalen van reguliere kwalificatie als volwassee betreft, behalve voor verpleegkunde. Met 20% volwassen instroom in het kwalificerende onderwijs verpleegkude scoren zij hier allicht een wereldrecord.
 
4. Ondanks daling 18-jarigen blijft instroom gewone studenten stabiel
 
Het door beleidsvoerders, Lon en Van Deurzen gevreesde moment is aangebroken nl. de daling van het aantal 18-jarigen vanaf 2012/2013. Deze daling zal enkele jaren aanhouden zodat het voor hen nog enkele jaren billen nijpen is, ook al gaat het maar om een fluctuatie tussen 70.000 en 75.500 18-jarigen in het Vlaams gewest.

 
Maar in de strijd voor de studenteninteresse is er door verpleegkundestudies de laatste jaren forse voorsprong genomen op andere sectoren als gekeken wordt naar de bevolkingsindex en deze van instroom verpleegstudenten, situatie 1981 = 100.
 

  
De achterstand van aantrek verpleegstudenten werd in 1995 ingelopen maar zakte in 2000 naar beneden om door de impact van de sectorale vakbondsakkoorden langzaam op te lopen tot het sectoraal akkoord van 2005 voor een langdurige doorbraak zorgde. In deze grafiek worden evenwel de volwassen studenten meegeteld zodat onduidelijk is welke de impact en aantrek is van verpleegstudies bij de 18 jarigen, de 'gewone' studenten.

In onderstaande grafiek wordt de evolutie van het aantal 'gewone' studenten afgezet tegenover de evolutie van de 18-jarigen:
   

Maar ook hier blijkt duidelijk dat vanaf 2005/2006 een relatief groter aandeel 18-jarigen naar het verpleegberoep werd getrokken, met weliswaar een hapering in 2009/2010 en nu in 2012/2013, alhoewel hier hetzelfde niveau blijft behouden ondanks de daling van het aantal 18 jarigen. Het zal voor de komende jaren eerder kwestie zijn dat niveau te behouden dan nog te rekenen op een forse uitbreiding, gezien de daling van het aantal 18-jarigen. De vraag naar de 'reserve aan verpleegkundestudenten' dient evenwel verder gesteld wil men de instroom nog uitbreiden.
 
5. Studentenreserves verpleegberoep
 
Blijft uiteraard de reserve in de werkloosheid die het komende decennium evenwel zal opdrogen gezien het uit dienst gaan van grote volumes werknemers die nu tussen 55 en 65 jaar zijn. Ook de dure formule om van werkenden verpleegkundigen te maken zal wegens budgettaire beperkingen af en toe stokken en nooit de grote aantallen opleveren.

De mannelijke instroom voor bachelors in 2012/2013 is in vergelijking met 2011/2012 gedaald zonder aanwijsbare reden: 354 mannelijke generatie studenten (eerste keuze na humaniora) in 2012/2013 tegenover 371 in 2011/2012 en 309 in 2010/2011, de hoopvolle stijging wordt na een jaar gekelderd. Mannen zorgen maar voor 15% van de bachelor verpleegstudenten, en daar zit niet veel beweging in. Het mannelijk potentieel voor verpleegkunde studies is in feite een onaangeroerde vijver die misschien door Lon en Van Deurzen eens met wat forsere middelen dient aangeboord.

En dan is er nog de Gouden Reserve van vrouwen met migratieachtergrond die, zoals in Mechelen graag geziene studenten en werkkrachten zijn als verzorgende of verpleegkundige; ook met een hoofddoek die conform is aan de kledingwensen van moslima's. Het siert Vervotte dat zij in haar Emmaüsziekenhuis, ondermeer overgenomen van Bart Somers, op een elegante en principiële wijze het recht op arbeid van moslima's combineert met de vraag naar arbeid in de zorgsector. En voor de bejaardenhomes van het OCMW in Mechelen kan elkeen met respect voor z'n religie en cultuur met kapje aan de slag. Misschien nog een goed gedacht voor Jurgen Speybroek en Etienne Vermeersch om er hun oude dag door te brengen.
 
6. Volwassenen in het verpleegonderwijs naar statuut 2012/2013
 
Tot nu toe werd de volwasseneninstroom van 1ste jaars onder ogen genomen. Het overzicht voor alle leerjaren volgt hieronder. Voor het project 600 in de publieke sector waren niet alle gegevens beschikbaar voor het 2de en 3de leerjaar, maar hier werd verhoudingsgewijs gerefereerd naar de gegevens van de private sector die wel volledig beschikbaar waren.
  

 
Het aandeel volwassenen in het verpleegonderwijs daalt licht in het 2de en 3de jaar voor VDAB-studenten, hetgeen kan wijzen op een grotere (maar beperkte) uitval. In het project 600 is het aandeel stijgend, omwille allicht van een beperktere uitval maar ook omwille van een afwerking van onderbroken studies van werkenden die in het 2de en 3de jaar inpikken.
  
7. VDAB-Studenten in het verpleegonderwijs 2004 tot 2013
 
Vooreerst aangeven dat de daling van de instroom VDAB verpleegstudenten een dip was en geen tendens. Het kon al wijzen op de struggle for students bij de werkzoekenden, die zeker zal komen, maar in 2012/2013 is gecounterd.
  

 
De VDAB-werklozen instroom in verpleegstudies kent in 2012/2012 haar absoluut record met meer dan 1.000 in de HBO5 en 375 in de bacheloropleiding. Ook het totaal aantal nadert de 3.000 VDAB-studenten of 18% van het totaal aantal verpleegstudenten in de Vlaamse gemeenschap.
 
Misschien ook eens een taartje voor Fons Leroy en meteen ook maar ook voor de 20 jaar beroepsopleiding verpleegkunde door de VDAB.
 
Doorstroom% VDAB-studenten van een vorig jaar naar een volgend jaar
  

  
Het was te aantrekkelijk om het te niet te doen, nl om na te gaan hoeveel 1ste jaars in 2005/2006 voor HBO5 nog terug te vinden zijn in het 2de jaar in 2006/2007 en dit voor alle jaren en niveaus. Uiteraard kan geen rekening gehouden worden met een bijkomende instroom van wie vroeger reeds het 1ste of 2de jaar gedaan had en zich inschreef zonder het voorgaande jaar voor te komen. Toch geeft het een interessant vergelijkend beeld tussen jaren, niveaus en studiejaren.
 
De resultaten voor bachelor liggen (zoals te verwachten was) hoger dan bij HB05. De resultaten in het 2de naar het 3de jaar hoger dan in het 1ste naar 2de jaar, omdat er al een (voor)selectie gebeurd is.
 
Het slaagpercentage ligt evenwel voor alle niveaus en jaren uitzonderlijk hoog. In de kwalificerende beroepsopleiding van 3 jaar acht men zich tevreden wanneer bij de overgang van 1 jaar naar een volgend 60% doorstroomt, in deze doorstroomberekening ligt dit tussen 70 en 90%. Dus niet alleen een 'wereldrecord in de instroom' maar ook in de gekwalificeerde uitstroom, hetgeen allicht mede een gevolg is van het feit dat de VDAB-beroepsopleiding in het reguliere dagonderwijs plaatsvindt, op zich ook al een unieke samenwerking.
  
8. Aandeel van de instroom HBO5 en Bachelor in de verschillende statuten
 
Het % bachelor wordt in de tabel berekend, het % HB05 is het verschil met 100%. Door het relatief grotere belang van de HBO5 instroom bij werkzoekenden en werkenden is het aandeel van Bachelor-verpleegkunde bij de gewone studenten hoger. De campagnes om jongeren voor verpleegstudies te winnen hebben ook als doel om hun aandeel in het bachelorniveau te versterken. Uit de tabel blijkt evenwel dat het aandeel van de 'gewone student' op het HBO5 niveau 1/3 van de instroom vertegenwoordigt, een essentiële lijn die, als ze doorgeknipt wordt, het verpleegberoep, ook van de bachelors, in een absolute crisis zou storten.
 

   
En toch moet onder ogen gezien dat het doorknippen van de HBO5 instroom tot het verpleegkundig beroep ingeschreven is als beleidsobjectief van Minister Onkelinx, die hierin nog gesteund wordt door belangrijke delen van de verpleegkundige beroepsorganisaties en verpleegkundelobby's.
   

BuG 187  on-line            Printversie (11p)

Aantal en % verpleegstudenten in Vlaanderen 1980-2013

   
Jan Hertogen,
0485 335 552
www.npdata.be