Marokkanen maken Mechelen uniek.  De Tijd van 26-01-06  Uitgebreide tabellen

In Mechelen is het aantal Niet-Europeanen driemaal hoger en het aantal Marokkanen negenmaal hoger dan het gemiddelde in Vlaanderen. De grote aantrekkingskracht van het omstreden Jeugdhuis Rzoezie op Marokkaanse jongeren  is dus  mee het gevolg van een uniek demografisch gegeven. Meer dan waar ook in Vlaanderen zijn in Mechelen opdrachten weggelegd voor onderwijs en tewerkstelling.

Als de politiek tegenover ‘vreemdelingen‘ ondermeer afhangt van het beeld dat men zich van hen vormt en het stigma, het etiket dat men erop plakt,  dan is de zichtbaarheid van de ‘vreemdelingen’ in de straat en interessant gegeven. Om dit na te gaan wordt vreemdeling gelijkgeschakeld met diegenen aan wie het te zien is, de burger met een andere huidskleur of veralgemenend de niet-Europese vreemdeling, Turkije nog even inbegrepen. De Marokkaan wordt hierbinnen apart genomen omdat hij het meest het stigma van vreemdeling draagt. De relatieve aanwezigheid van de (boze) Marokkaan in een stad, nl. het % Marokkanen op het aantal Niet-Europeanen, stelt dit vreemdelingenbeeld op zijn scherpst: hoe minder andere vreemdelingen in de stad hoe meer de aanwezige Marokkaanse burger opvalt.

In de NIS-statistiek van 2005 worden de nationaliteiten weergegeven van inwoners die als vreemdeling in de gemeente zijn ingeschreven. De tot Belg genaturaliseerde en de kinderen die zij als genaturaliseerde gekregen hebben worden door het NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek) bij de Belgen gerekend. Maar om het vreemdelingenbeeld tussen steden te vergelijken wordt er van uitgegaan dat de naturalisatiegraad en het geboorteoverschot van de genaturaliseerden in de verschillende steden gelijklopend is, zodat de ‘vreemdeling’ en Marokkaanse burger in het straatbeeld  kan vergeleken worden.

In Antwerpen wonen het meeste niet-Europese vreemdelingen, nl. 6,7%, gevolgd door Mechelen (4,7%), Leuven, Lokeren, Vilvoorde, Genk en ook Leuven en Gent rond de 4%. Waar is echter de aanwezigheid van Marokkanen het hoogst, d.w.z. waar wordt de Belg het meest geconfronteerd met het beeld dat hij heeft van 'vreemdeling' en het stigma dat hen toebedeeld wordt? In Mechelen, met 3,5% Marokkaanse vreemdelingen, gevolgd door Antwerpen en Lokeren (2,5%), Vilvoorde (2,2%), Boom (1,8%) en Machelen (1,5%). Daarna volgen andere gemeenten met 1,3% en minder met ondermeer Houthalen-Helchteren (1,1%), Genk (0,9%), Sint-Niklaas (0,9%), Kortrijk en Temse (0,8%).

Een nog scherpere indicatie voor het 'vreemdelingenbeeld' is het % Marokkaanse burgers op het geheel van de 'niet-Europese’ vreemdelingen. Zijn het vooral de Marokkanen die het beeld van vreemdelingen oproepen of zijn er naast hen nog veel andere burgers van zichtbare vreemde afkomst in de straat te zien?

In Mechelen is 75% van de niet-Europese vreemdelingen Marokkaans: als men vreemdelingen ziet in Mechelen zijn het in hoofdzaak Marokkanen. Ook in Boom (66%), Lokeren en Vilvoorde (59%) is dit het geval. In Antwerpen, Sint-Niklaas, Temse en Houthalen-Helchteren vormen de Marokkanen ongeveer 40% van de niet-Europeanen. In Mechelen zijn er dus procentueel ongeveer evenveel Marokkanen als in het Brussels gewest, alhoewel daar meer verschillende nationaliteiten aanwezig zijn. Het samenleven van Marokkanen in Mechelen staat dus meer op zichzelf, niet omdat zij dat zelf zo graag willen maar omdat er minder andere vreemdelingen zijn.

Hoe meer Marokkanen, hoe groter het gevoel kan ontstaan dat men met ‘vreemden’ leeft en dat men er wat moet aan doen. Nergens in Vlaanderen is de Marokkaanse burger echter meer  aanwezig in scholen en het stadse leven als in Mechelen. Ook al zijn zij en voelen zij zich Mechelaar, toch kan het beleid er één zijn van ‘wij en zij’ of van 'ons en zij’ zoals in de beleidsverklaring van Mechelen te lezen is: “Mechelaars van vreemde origine moeten onze taal leren, de wetten en normen kennen en aanvaarden en onze gebruiken en gewoonten leren”. Als het 'resultaat' van het stedelijk 'integratiebeleid' afgemeten wordt aan de mate waarin ‘die van vreemde afkomst’ de gewoonten en gebruiken van “ons” geleerd hebben sta je niet ver van een mentale worsteling van de Mechelaar met haar 'boze Marokkaan".

De leeftijdsstructuur van de Mechelse bevolking versterkt dit beeld van jaar tot jaar: hoe jonger de bevolking, hoe sterker de hierboven geschetste Mechels-Marokkaanse werkelijkheid in het straatbeeld zichtbaar wordt. Dé Mechelaar nu en in de toekomst  is voor een goed deel Marokkaan, er geboren en getogen. Meer dan waar ook in Vlaanderen liggen hier dus opdrachten weggelegd voor onderwijs en tewerkstelling.  

Jan Hertogen , socioloog
Bron: NIS – Uitgebreide tabellen
Verschenen in De Tijd van 26-01-06